Κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Θεού
Ο
άνθρωπος (σαν ύπαρξη), στην πραγματική του ουσία, στο πνευματικό του μέρος, δεν
είναι απλά το συνειδητό των ψυχολόγων, ούτε το απλό «είναι» των φιλοσόφων,
είναι κάτι πολύ ευρύτερο, πέρα από το συνειδητό, που περιστρέφεται γύρω από την
αντίληψη (σύμπλεγμα) του εγώ. Υπάρχουν ανεξερεύνητα βάθη της ψυχής. Αυτό το
βεβαιώνουν επιστήμονες ψυχολόγοι, φιλόσοφοι που δίδασκαν χρόνια στα ευρωπαϊκά
πανεπιστήμια, χώρια όλη την πνευματική παράδοση της ανατολής και της δύσης.
Είναι όλοι ηλίθιοι;
Αυτό
το βαθύτερο στρώμα της ψυχής δεν είναι απλά πέραν του συνειδητού (του εγώ) αλλά
εμπειρικά αποδεικνύεται από όλους όσους έχουν πνευματική εμπειρία, αλλά και από
φυσιολόγους-ψυχολόγους που έκαναν εργαστηριακές έρευνες με ανθρώπους που
προσεύχονταν, (μιλάμε για την αληθινή προσευχή των νηπτικών...), ότι αυτοί που
βιώνουν Αυτό Το Άλλο μέσα μας, φτάνουν σε μία κατάσταση συνείδησης πέραν του
υποκειμένου –Αντικειμενική. Το τι περιεχόμενο έχει αυτή η Συνείδηση μπορεί να
αναλυθεί. Και προκαλούμε όποιον θέλει να το επιχειρήσουμε... δεν αναλύεται
πρώτα εννοιολογικά... πρέπει πρώτα να το βιώσουμε και μετά να αναλύσουμε
εννοιολογικά τι αντιλαμβανόμαστε... πρώτα η πνευματική εμπειρία, μετά η
σκέψη...
Το
λογικό συμπέρασμα, εφ’ όσον παραμένουμε λογικά όντα, είναι ότι η «Αντικειμενική
Συνείδηση» που μπορούμε να βιώσουμε, «λόγω του περιεχομένου της», δεν μπορεί να
περιορίζεται στην ατομική ύπαρξη, πρέπει να επεκτείνεται πέραν της ατομικής
ύπαρξης, προς μία Ευρύτερη Ύπαρξη που ουσιώνει κάθε ατομική ύπαρξη...
Συνεπώς
Αυτό Το Άλλο που αποτελεί μία ευρύτερη πνευματική πραγματικότητα και μερικοί
ονομάζουν Θεό δεν τίθεται αξιωματικά. Προκύπτει από την φύση μας, από την
λειτουργία της φύσης μας, κι αναδύεται σαν Παρουσία όταν περνάμε πέραν του υποκειμένου
προς τα ανεξερεύνητα βάθη της ψυχής... Ο Θεός λοιπόν δεν είναι ούτε ιδέα, ούτε
αντίληψη, ούτε τίθεται αξιωματικά: Προκύπτει από το βίωμα, από την ζωή... Πρώτα
η εμπειρία και μετά η θεμελίωση της γνώσης και της θεολογίας... Μήπως δεν το
λέμε ελληνικά;
Έτσι,
για να συνεχίσουμε τους συλλογισμούς μας... Αυτό Το Άλλο, Βρίσκεται μέσα μας,
σαν η βαθύτερη ουσία της ψυχής, κι έξω από εμάς, ταυτόχρονα, σαν Ευρύτερη
Πνευματική Πραγματικότητα, που ουσιώνει την ψυχή: Από εδώ πηγάζει η αντίληψη
του «κατ’ εικόνα Θεού»...
Η
διεύρυνση του συνειδητού προς τα ανεξερεύνητα βάθη της ψυχής που είναι της
ίδιας ουσίας με την Ευρύτερη Πνευματική Πραγματικότητα, η ολοκλήρωση του
ανθρώπου (κατά το μέτρο των δυνατοτήτων του) οδηγεί προς το «καθ’ ομοίωσιν
Θεού»..
Έτσι
ο Θεός είναι μέσα μας κι έξω από εμάς, μας ουσιώνει αλλά και μας Υπερβαίνει. Η
συμμετοχή μας, η «κοινωνία» με Αυτή Την Πραγματικότητα, γίνεται σε διάφορους
βαθμούς και από τον ίδιο άνθρωπο αλλά και από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Ο
άνθρωπος βιώνει την υπέρβαση του συνειδητού (εγώ), του υποκειμένου, σαν μη-εγώ,
σαν κάτι Αντικειμενικό. Αυτή η εμπειρία δεν είναι εμπειρία ενός υποκειμένου,
οπότε θα είχαμε απλά αντιλήψεις υποκειμένων κάποιου πράγματος, αλλά επειδή
συμβαίνει κι είναι δυνατή μόνο όταν ξεπερνιέται το υποκείμενο, είναι μία
συνείδηση τελείως διαφορετική, Αντικειμενική
«λόγω του περιεχομένου της»... Έτσι θεμελιώνεται η Αντικειμενικότητα Της
Ευρύτερης Πνευματικής Πραγματικότητας, του Θεού... Μόνο με βιωματικό τρόπο...
Πρώτα η πνευματική εμπειρία και μετά η εννοιολογική ανάλυση...
Αν
λοιπόν εξ’ αρχής είμαστε κάτι Ευρύτερο του συνειδητού, του υποκειμένου, κι αν
μπορούμε να βιώσουμε την πέραν του υποκειμένου ουσία μας, που είναι Ουσία των
πάντων, τότε προς τι οι συζητήσεις; Ο Θεός Είναι εδώ, μέσα μας, κι έξω από
εμάς. Ή βιώνουμε την Παρουσία Του ή όχι. Και πως μπορεί να γίνει συζήτηση
ανάμεσα σε κάποιον που έχει εμπειρία και κάποιον που δεν έχει; Πρέπει να βρούμε
ένα κοινό επίπεδο εμπειρίας και συζήτησης. Ποιο είναι αυτό; Της σκέψης; Γιατί;
Της εμπειρίας; «Ιδού η Ρόδος...»
Ο
Θεός να μας φωτίζει το δρόμο, στους λαβύρινθους της σκέψης... Ευτυχώς που δεν
υπάρχουν μινώταυροι...
Θεολογία του ανθρωπίνου προσώπου
Ο
Θεός, σε κάθε περίπτωση, Είναι Ακατάληπτος στην Ουσία Του. Ακόμα κι όταν μέσω
της Ενοποιού Αγάπης, Προσεγγίζουμε τον Θεό, Κοινωνούμε μαζί Του, αυτό που
αποκομίζουμε από αυτή την Επικοινωνία με τον Ζωντανό Θεό, είναι:
1.
Η Αντίληψη της Παρουσίας Του.
2.
Η «Αίσθηση της Ενότητας» των πάντων μέσα στην Θεία Αγάπη.
3.
Ο Ζωογόνος Φωτισμός που μας προσανατολίζει μέσα στην ύπαρξη.
4.
Η «αίσθηση» της Ολοκλήρωσης, της Πληρότητας, η ανάπαυση της ψυχής, που
ολοκληρώνει την αναζήτηση κι αφήνεται στα Χέρια του Θεού.
Όλα
αυτά που γνωρίζουμε είναι το τελικό αποτέλεσμα της Επικοινωνίας με τον Θεό, το
«Πνεύμα του Θεού» που πληρώνει τον άνθρωπο, η Θεία Χάρη, το Θείο Φως (όχι μόνο
σαν συνειδησιακή κατανόηση αλλά και σαν «υποστασιακό» φως...)...
Δεν
μπορούμε, μέσα από το μυστικό βίωμα, να γνωρίσουμε τίποτα περισσότερο από τα
Ανεξερεύνητα Βάθη της Θείας Ουσίας... Το να μεταφέρουμε αυτό το μυστικό βίωμα,
σε κατανοητή εννοιολογική γλώσσα, είναι ήδη δύσκολο, αλλά καθίσταται
δυσκολότερο όταν απευθυνόμαστε σε ανθρώπους που δεν έχουν ανάλογη εμπειρία. Για
τον Θεό δύσκολα μιλάμε... Κάνει εντύπωση όμως ο τεράστιος όγκος των θεολογικών
μελετών και συγγραμμάτων και συζητήσεων, γύρω από τον Θεό... Δυστυχώς όμως οι
«θεολόγοι» (κάθε είδους) ολισθαίνουν από το μυστικό βίωμα σε θεωρίες περί Θεού,
σε ιδέες, εννοιολογικές αναλύσεις, κλπ... κι όλα αυτά δεν έχουν καμία σχέση με
τον Ζωντανό Θεό αλλά με την «ιδέα περί Θεού»...
Το
να λέμε ότι ο άνθρωπος είναι κατ’ εικόνα Θεού και καθ’ ομοίωσιν Θεού (είτε
εκλάβουμε την ομοίωση σαν «ομοίωμα», είτε σαν δυναμική εξέλιξη που οδηγεί στην
Ομοίωση... το εβραϊκό κείμενο δεν ξεκαθαρίζει...)...είναι πολύ ασαφές... Το να
ομολογούμε ότι ο Θεός Είναι Ακατάληπτος στην Ουσία Του (και Γνωστός μόνο στις
Θείες Ενέργειές Του, μέσα στην Θεία Χάρη, και την Ενοποιό Αγάπη Του, και την
Κοινωνία μαζί Του...), και παράλληλα ότι ο άνθρωπος είναι εικόνα του
Ακατάληπτου Θεού, δεν μας διαφωτίζει σχεδόν καθόλου... Πέρα λοιπόν από την
«θεολογική έννοια του ανθρωπίνου προσώπου» που είναι ασαφής, πέρα από θεωρίες
και αντιλήψεις χρειάζεται να εξετάσουμε τι είναι ο άνθρωπος από την πλευρά του
απλού ανθρώπου, που ξεκινά από μηδενική (θεολογική) βάση... Θα δούμε τότε αν
μπορεί να θεμελιωθεί κάποια «θεολογία του ανθρώπινου προσώπου» κι αν έχουν
εφαρμογή όλα όσα λέμε περί «Κοινωνίας με τον Θεό», θέωσης, κλπ...
Αντίθετα,
και θεμιτό είναι, και δυνατόν, να διερευνήσουμε την ύπαρξη (την καταγραφή) μίας
«χριστιανικής ανθρωπολογίας» μέσα στα ευαγγέλια και μέσα στα κείμενα των
πατέρων...
Ο
άνθρωπος ορίζεται (και στα ψυχολογικά και στα ανθρωπολογικά εγχειρίδια) σαν ένα
όλον, μία ψυχοσωματική οντότητα (ψυχοβιολογική οντότητα πιο συγκεκριμένα).
Μολονότι ο ορισμός είναι ικανοποιητικός και εξηγεί (δήθεν) το ανθρώπινο
φαινόμενο, εν τούτοις «δείχνει» την επιστημονική ανεπάρκεια, την επιστημονική
«αδυναμία» να ερμηνεύσει επακριβώς το φαινόμενο, και παράλληλα την επιστημονική
«υποκρισία»... Ήδη στον ορισμό ψυχο-σωματικός αναγνωρίζονται δύο τάξεις
φαινομένων (τα ψυχικά και τα σωματικά) που βέβαια συνδέονται αλλά δεν μπορούν
να αναχθούν τα μεν στα δε (με τις δεδομένες σημερινές γνώσεις μας).. Κι έτσι,
ορίζοντας τον άνθρωπο σαν ψυχοσωματική οντότητα, απλά ομολογούμε ότι δεν
γνωρίζουμε πως και γιατί και με ποιο σκοπό συνδέονται τα ψυχικά με τα σωματικά
φαινόμενα (γνωρίζουμε μόνο ότι συνδέονται)... Δεν μπορούμε να αποδείξουμε
«επιστημονικά» ότι από κάποια ψυχική, νοητική, ενέργεια παράγεται η ύλη, αλλά
ούτε επίσης μπορούμε να αποδείξουμε ότι από μία υλική, βιολογική, βάση,
(εγκέφαλος) παράγεται «συνείδηση», (όπως επιχειρούν να κάνουν ορισμένοι
σύγχρονοι Άγγλοι βιολόγοι, που θέλουν να μιλήσουν για την συνείδηση και τον
Θεό, ανάγοντάς τα όλα στην οργανωμένη ύλη...)... Έτσι καταλήγουμε πάλι να
μιλάμε, ακόμα και σήμερα, για ψυχή και σώμα...
Ένα
άλλο λογικό σφάλμα που κάνουμε συχνά (από φιλοσοφική άποψη...) είναι να
«διαφοροποιούμε» φαινόμενα της ίδιας τάξης όταν δεν χρειάζεται (αφού
αποδεικνύονται ταυτόσημα), ή να «ταυτίζουμε» φαινόμενα της ίδιας τάξης, όταν
δεν πρέπει (αφού επιτελούν διαφορετικές λειτουργίες...)... Συνείδηση, Αυτοσυνείδηση,
Αντίληψη, είναι ταυτόσημα όταν αναφέρονται στην «Ίδια Ύπαρξη» (όταν δηλαδή οι
πληροφορίες λαμβάνονται από την ίδια μας την ύπαρξη), αλλά αυτή η «τριαδική
συγκροτημένη συνείδηση» διαφοροποιείται (συμπεριφέρεται διαφορετικά) όταν
συσχετίζεται με το «έξω» (με το σώμα, με τον εξωτερικό κόσμο...).
Η
Συνείδηση σαν φαινόμενο παραμένει πάντα η βάση (της αντίληψης της ύπαρξης) αλλά
σαν φαινόμενο ούτε μπορεί να ερμηνευθεί ούτε να εντοπιστεί μέσα στον εγκέφαλο
(από αντιδράσεις του εγκεφάλου)... (Η ύπαρξη της «καθαρής συνείδησης»
αποδεικνύεται βιωματικά...)...
Από
την σχέση όμως της Συνείδησης με το σώμα αναδύεται μία συγκεκριμένη
αυτοσυνείδηση (το ψυχοσωματικό όλο, η ψυχοβιολογική ύπαρξη) που είναι η ύπαρξη,
το πρόσωπο, το εγώ... Πρόκειται για ένα συνειδησιακό σύμπλεγμα που λειτουργεί
σαν κέντρο όλων των πληροφοριών, που προέρχονται είτε από το ψυχοβιολογικό όλο,
την διανόηση, την αντίληψη του εξωτερικού κόσμου. Η λειτουργία της
αυτοσυνείδησης, του εγώ, εντοπίζεται σε εγκεφαλικές λειτουργίες..
Η
διανόηση πάλι είναι κάτι άλλο, είναι η θεωρητική, αφηρημένη, σύλληψη (μέσω
εννοιών και συλλογιστικών διαδικασιών) του έξω, του περιβάλλοντος... σύλληψη
που εντάσσει μέσα στο πλαίσιο του χωροχρόνου (ή αλλιώς του «ρέοντος χώρου»),
κάθε πληροφορία, σύλληψη που συχνά ολισθαίνει στην (πλασματική) αντίληψη ενός
απόλυτου χρόνου εντός του οποίου εξελίσσονται τα πράγματα του χώρου...
Η
αντίληψη πάλι (με την βοήθεια των αισθήσεων) αντλεί πληροφορίες από τον
εξωτερικό κόσμο... δομώντας «ένα κόσμο παραστάσεων» στον οποίο εντάσσει κάθε
νέα αντίληψη... φτιάχνει μία εικόνα για τον κόσμο...
Η
αίσθηση πάλι είναι μία ψυχοβιολογική λειτουργία...
Το
σώμα είναι ένας βιολογικός οργανισμός, «οργανωμένη ύλη», που έχει σαν βάση
υλικά στοιχεία...
Όλα
αυτά τα φαινόμενα Συνείδηση, Αυτοσυνείδηση, Αντίληψη, (που στην καθαρή
λειτουργία τους ταυτίζονται), αυτοσυνείδηση (του ψυχοβιολογικού όλου),
διανόηση, αντίληψη, αίσθηση, σώμα, είναι φαινόμενα, λειτουργίες, διαφορετικά...
Κι όταν χρησιμοποιούμε αυτούς τους όρους θα πρέπει να γνωρίζουμε για τι πράγμα μιλάμε...
Η
Συνείδηση (που ταυτίζεται με την Αυτοσυνείδηση και την Αντίληψη, όταν η
Συνείδηση θεωρεί τον εαυτό της), δεν ταυτίζεται με την αυτοσυνείδηση (του
ψυχοβιολογικού όλου), που προκύπτει από την σχέση της Συνείδησης με το σώμα,
ούτε αυτά ταυτίζονται με την διανόηση (σαν διαδικασία και σαν «περιεχόμενο»)
που μας πληροφορεί για το «έξω», ούτε όλα αυτά ταυτίζονται με την αντίληψη του
εξωτερικού κόσμου...
Πιο
πάνω περιγράψαμε τον άνθρωπο, τις ανθρώπινες λειτουργίες, με όρους σύγχρονης
ψυχολογίας (αν και προχωρήσαμε πέρα από την επίσημη ψυχολογία που διδάσκεται
στα πανεπιστήμια και τα σχολεία... περνώντας στον χώρο της φιλοσοφικής
ανάλυσης, θέτοντας ταυτόχρονα τα θεμέλια μίας θεολογικής προσέγγισης της
ανθρώπινης ύπαρξης – που θα αναλύσουμε παρακάτω...)...
Οι
πατέρες πολλοί από τους οποίους είχαν ελληνική παιδεία αλλά χριστιανική σκέψη,
χρησιμοποιούσαν όρους της ελληνικής φιλοσοφίας, προσαρμοσμένους στην
χριστιανική αντίληψη...
Ο
όρος «Ψυχή» χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει την ανώτερη φύση του ανθρώπου,
τόσο στην καθαρή, πνευματική της ουσία, όσο και στις κατώτερες ψυχονοητικές
λειτουργίες.
Στην
Συνείδηση αντιστοιχεί ο «νους» των πατέρων.
Στην
Αυτοσυνείδηση αντιστοιχεί ο «λόγος».
Στην
Αντίληψη αντιστοιχεί το «πνεύμα».
Αυτά
τα τρία (σαν «τριαδική συγκροτημένη συνείδηση»), αποτελούν την καθαρή
πνευματική ουσία, (που είναι η βάση κάθε αντίληψης), είτε στην απόλυτη
λειτουργία της (όταν αντιλαμβάνεται τον «εαυτό»...), είτε όταν συσχετίζεται με
το σώμα...
Στην
αυτοσυνείδηση του ψυχοβιολογικού όλου αντιστοιχεί το «πρόσωπο», η συγκεκριμένη
ύπαρξη, το εγώ.
Στην
διανόηση αντιστοιχεί η λειτουργία του «λογισμού», με τα τρία είδη λογισμού,
ανάλογα αν προέρχονται από άνωθεν, από την διανόηση, ή από τον εξωτερικό
κόσμο...
Στην
αντίληψη αντιστοιχεί η «αίσθηση» του κόσμου, στην εσωτερική, αφαιρετική,
λειτουργία της αντίληψης, και στην εξωτερική αίσθηση του κόσμου...
