Η Φιλοσοφία του «Είναι»

 

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ

Εδώ και εικοσιπέντε αιώνες, ο Πλάτωνας, θεμελίωσε την Φιλοσοφία του ΕΙΝΑΙ, φιλοσοφική σκέψη που κυριαρχεί μέχρι σήμερα στον δυτικό κόσμο. Στην πραγματικότητα ο Πλάτωνας εξάντλησε το θέμα κι όλοι εμείς οι υπόλοιποι, ακόμα κι αυτοί που τον αγνοούν, απλά κάνουμε σχόλια στην πλατωνική αντίληψη. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα το «τελείως είναι», δηλαδή το Αληθινό Είναι, (το Αγαθόν) είναι πέραν του «είναι», της ουσίας και των προσδιορισμών. Από Αυτό (όπως από τον ήλιο πηγάζει το φως) πηγάζει το Είναι, (η Ουσία), που είναι η πιο αφηρημένη και η πιο κενή (χωρίς προσδιορισμούς) αντίληψη που ταυτίζεται με την Απλή Ύπαρξη. Από την διαφοροποίηση του Είναι προκύπτουν με διάφορους προσδιορισμούς όλα τα είναι, όλα τα όντα. Από το Είναι προκύπτει με την Αυτοσυνείδηση η υποκειμενική αντίληψη (η ψυχή, με την έννοια της νοητής ύπαρξης) και οι αντικειμενικές καταστάσεις (ο κόσμος των όντων, των ιδεών). Ο νοητός κόσμος λοιπόν είναι διττός, νους (η πραγματική ουσία της ψυχής) και νοητό. Αυτά είναι της ίδιας ουσίας («είναι») αλλά διαφοροποιούνται στους προσδιορισμούς τους και στην λειτουργία τους. Κάθε «είναι» (δηλαδή κάθε προσδιοριζόμενο) έχει μία διπλή έννοια: «είναι», (δηλαδή υπάρχει) και «είναι τι» (είναι κάτι, προσδιορισμός). Ο κόσμος των φαινομένων δεν είναι παρά μία αντανάκλαση του νοητού κόσμου, ένα είδωλο, ένα αντίγραφο, το οποίο δεν ανήκει στον χώρο του «είναι» αλλά του γίγνεσθαι (δηλαδή του στιγμιαίου «είναι» που διαφοροποιείται συνεχώς).

Λίγους αιώνες μετά ο Πλωτίνος, ο μεγαλύτερος σχολιαστής του Πλάτωνα θα περιγράψει με σαφήνεια τις τέσσερις σφαίρες του Είναι:

1. Το Ένα, το Αληθινό Είναι, η Πηγή του παντός.

2. Ο νους, η νοητική σφαίρα,

3. Η ψυχή (με την έννοια της ζωτικής αρχής),

4. Η ύλη.

Όπως για τον Πλάτωνα όλα ανήκουν στο Είναι (στο «τελείως είναι») που πρέπει να αντιληφθεί η ψυχή (ο νοητικός πυρήνας) εγκαταλείποντας τον κόσμο των φαινομένων και τον κόσμο των νοητών, έτσι και για τον Πλωτίνο όλα ανήκουν στο Ένα, που μπορεί να προσεγγίσει ο νους εγκαταλείποντας όλες τις εξωτερικές σφαίρες του Είναι, ακόμα και την αντίληψη μίας ξεχωριστής ύπαρξης, δηλαδή κάθε νοητική δραστηριότητα.

Πολλούς αιώνες μετά τον Πλάτωνα ο Χέγγελ αντιλήφθηκε ότι το «Είναι» ταυτίζεται με το Νοείν, αντιλήφθηκε δηλαδή ότι το «Είναι» δεν είναι κάποια ουσία αλλά δραστηριότητα, ενέργεια, λειτουργία. Από το «Είναι» με την δυναμική έννοια, το Νοείν, που ταυτίζεται με το Απόλυτο Μη-Είναι (κι όχι το μη-είναι σαν άρνηση του είναι), όταν διαφοροποιείται, αναδύεται ο κόσμος του Είναι (της ουσίας, του προσδιορισμού) κι από τη διαφοροποίηση του Είναι προκύπτει η νοητική σφαίρα της υποκειμενικής ύπαρξης και της αντικειμενικής κατάστασης. Όλα είναι νόηση. Η περαιτέρω αλλοτρίωση του πνεύματος (της συνείδησης) κι ο ταυτόχρονος εκφυλισμός των νοητών σε φαινόμενα οδηγεί στην σφαίρα της φύσης, του υλικού κόσμου. Η απόσπαση του πνεύματος από τον κόσμο των φαινομένων, η συγκέντρωσή του από τις σκόρπιες νοητικές δραστηριότητες στην Αληθινή Ύπαρξη, στο Αληθινό Είναι, μας βγάζει τελικά έξω από τις σφαίρες του Είναι, στο Απόλυτο Είναι, όπου το Νοείν αντιλαμβάνεται πλέον την Απεραντοσύνη και την Αιωνιότητα της Ύπαρξης.

Τον περασμένο αιώνα οι υπαρξιστές προσπάθησαν μέσα από την Δεδομένη Ύπαρξη (αυτό το «Είναι» που είμαστε κι αγνοούμε το Βάθος του) να ξεχωρίσουν το Πραγματικό Είναι από όλα τα νοητικά σκουπίδια, όλες τις αδιέξοδες νοητικές διαδικασίες και τις μάταιες δραστηριότητες. Το «Είναι» που στέκεται σαν Υπόβαθρο σε κάθε «σχετικό είναι» θα αποκαλυφθεί μόνο όταν εγκαταλειφθούν όλα αυτά που «δεν είναι». Τελικά το Αληθινό Είναι αποκαλύπτεται σαν Μη-Είναι, σαν έλλειψη οποιασδήποτε νοητικής διεργασίας και προσδιορισμού. Η Αληθινή Ύπαρξη είναι τελείως έξω από την σφαίρα της ύπαρξης όπως την αντιλαμβάνονται οι κοινοί άνθρωποι, έξω από την σφαίρα της εμπειρίας, του βιώματος.

Ακόμα και σήμερα η Αναζήτηση του Αληθινού Είναι, η Βίωση του Αληθινού Είναι, πέρα από τις όποιες σχετικές και τελικά άχρηστες και αδιάφορες δραστηριότητες, παραμένει το κύριο πρόβλημα της Αληθινής Φιλοσοφίας. Το «Είναι» σαν υποστήριγμα κάθε ύπαρξης (οποιουδήποτε είδους ύπαρξης) είναι πάντα Παρόν και πάντα Διαθέσιμο για να το Βιώσουμε. Η σπατάλη του χρόνου δεν αφορά το Άχρονο. Είτε το θέλουμε είτε όχι, μα σήμερα, μα σε δέκα χιλιάδες χρόνια, θα πρέπει να εγκαταλείψουμε όλες τις ανόητες δραστηριότητες για να αναδυθούμε στην Αληθινή Ύπαρξη.

 

ΤΟ ΑΙΩΝΙΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ

Το ΕΙΝΑΙ (σαν το Υπόβαθρο κάθε ύπαρξης), η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ (σαν Συνείδηση του Είναι), η ΑΛΗΘΙΝΗ ΥΠΑΡΞΗ, Είναι Αιώνια, Αμετάβλητη, πέρα από τον χώρο και τον χρόνο, χωρίς ιδιότητες. Όλες οι δραστηριότητες που διαφοροποιούν την ύπαρξη και την παρασέρνουν μέσα στους σχετικούς κόσμους δεν είναι παρά δευτερεύοντα φαινόμενα, επιφανειακά και σε τελευταία ανάλυση αδιάφορα.

Η διαφοροποίηση της ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ οδηγεί σε δόμηση ενός νοητικού πυρήνα στον νοητικό κόσμο, στην σύνθεση ενός αντιληπτικού σώματος στον ενεργειακό κόσμο, ή στην σύσταση ενός υλικού σώματος στον υλικό κόσμο. Η εμπειρία σε αυτούς τους κόσμους θεωρείται από την μη φωτισμένη συνείδηση σαν αληθινή ύπαρξη. Η Συνείδηση ζει σε αυτούς τους κόσμους μία εμπειρία που θεωρεί μοναδική αγνοώντας ότι υπάρχουν ανώτεροι και κατώτεροι κόσμοι.

Στην πραγματικότητα η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ, σε όποιο κόσμο κι αν εκδηλώνεται, ακόμα και στον υλικό κόσμο, έχει πάντα το ΕΙΝΑΙ (το ΑΠΟΛΥΤΟ ΕΙΝΑΙ), σαν Υπόβαθρο, Αιώνιο, Αμετάβλητο, Ανέγγιχτο, Ανεξάρτητο από τις όποιες εμπειρίες βιώνει στην επιφάνεια της ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ. Η Επιστροφή στο Βάθος, στην ΑΛΗΘΙΝΗ ΥΠΑΡΞΗ, είναι πάντα δυνατή.

 

ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΦΑΙΝΟΜΕΝΙΚΗ ΥΠΑΡΞΗ

Το ΕΙΝΑΙ Είναι το Υπόβαθρο της Ύπαρξης, κάθε ύπαρξης. Είμαστε Αυτό το ΕΙΝΑΙ, για πάντα. Είμαστε Αυτό το Αιώνιο, Αμετάβλητο, Άχρονο, κλπ. Η εμπειρία των κόσμων, η μετενσάρκωση, οι ζωές, οι εμπειρίες, δεν αφορούν το Βάθος της Ύπαρξης, αλλά μόνο την επιφάνειά της. Όλες οι επιφανειακές δραστηριότητες ούτε προσθέτουν, ούτε αφαιρούν τίποτα στην Πραγματική Ύπαρξη. Είναι τελικά αδιάφορες.

Εφόσον λοιπόν είμαστε Αυτό που είμαστε, εξαρχής και διαπαντός δεν χρειάζεται να γίνουμε κάτι. Δεν χρειάζεται να κάνουμε κάτι. Αντίθετα, θα πρέπει να απορρίψουμε όλες τις μάταιες δραστηριότητες που μας παρασέρνουν έξω, στην φαινομενική ύπαρξη. Αυτή η απόρριψη δεν σημαίνει δραστηριότητα αλλά παύση της δραστηριότητας. Δεν είναι μία διαδικασία, μία πράξη, μία τεχνική, ή κάτι άλλο, αλλά απλά το σταμάτημα της δραστηριότητας.

Αυτό το σταμάτημα είναι στην πραγματικότητα μία και μόνη «πράξη» αλλά ανάλογα με το που δραστηριοποιείται η Συνείδηση παίρνει διαφορετικό χαρακτήρα και ονομασία. Έτσι, όταν η Συνείδηση δραστηριοποιείται στον εξωτερικό κόσμο μιλάμε για σταμάτημα της αισθητηριακής δραστηριότητας. Όταν η Συνείδηση δραστηριοποιείται στην εξωτερικευμένη νόηση, μιλάμε για ξεπέρασμα της νόησης. Ενώ όταν η Συνείδηση δραστηριοποιείται στο επίπεδο της υποκειμενικής αντίληψης, μιλάμε για το ξεπέρασμα της αντίληψης του εγώ. Αν και μιλάμε για βαθμίδες, τυπολογικά, στην πραγματικότητα πρόκειται για μία και μόνη «πράξη».

Αυτό το σταμάτημα της δραστηριότητας, που στις διάφορες θρησκείες εμφανίζεται σαν τεχνική, διαλογισμός, κλπ., στην πραγματικότητα είναι μία τελείως φυσική διαδικασία και πραγματοποιείται ουσιαστικά χωρίς κόπο...