Ο
άνθρωπος πάντα ζούσε σε κοινωνίες. Και κάθε άνθρωπος που γεννιέται σε μια
κοινωνία ανατρέφεται με τις αντιλήψεις αυτής της κοινωνίας και μαθαίνει να
συμπεριφέρεται όπως κι οι άλλοι γύρω του. Η κοινωνικοποίηση του κάθε νέου
μέλους της κοινωνίας που έρχεται σε αυτή την ζωή, από την μια του εξασφαλίζει,
ως ένα σημείο, το περιβάλλον της επιβίωσής του, από την άλλη όμως τον
περιορίζει μέσα στα όρια της. Οι άνθρωποι, κι από παλιά, περηφανεύονται για τον
πολιτισμό τους, για τις γνώσεις τους, για τις γνώσεις που μεταφέρουν μέσα από
την αγωγή και την εκπαίδευση στις νέες
γενιές. Αν κοιτάξουμε όμως προσεκτικά θα δούμε ότι τα πράγματα δεν είναι όπως
τα πιστεύουν ή τα φαντάζονται οι άνθρωποι. Ποτέ, καμιά κοινωνία, ποτέ οι
άνθρωποι, δεν έφτασαν στην απόλυτη γνώση, ούτε έζησαν ποτέ με την αλήθεια, το
δίκαιο, μια αρμονική ζωή. Αυτά που γνωρίζουν οι άνθρωποι, ακόμα και σήμερα,
ήταν πάντα λίγα και πολλά που πίστευαν ήταν μονάχα υποθέσεις ή απλά πεποιθήσεις
χωρίς αποδείξεις. Στην πραγματικότητα ο κόσμος, το σύμπαν, η πραγματικότητα που
ζουν οι άνθρωποι, είναι μυθολογική στο μεγαλύτερο ποσοστό της.
Αν
κοιτάξουμε πέρα από την κοινωνία στην οποία γεννηθήκαμε, πέρα από αντιλήψεις
στις οποίες μυηθήκαμε από μικρά παιδιά, θα δούμε ότι οι άνθρωποι έχουν διάφορες
και διαφορετικές αντιλήψεις για την προέλευση του κόσμου. Έχουν πολλές
θρησκείες κι αποδίδουν, ανάλογα με την θρησκεία τους, διάφορες Ιδιότητες ή
Δράσεις στην Υπέρτατη Δύναμη ή στον Θεό. Επίσης έχουν διάφορες και διαφορετικές
πεποιθήσεις για διάφορα πράγματα, διαφορετικές ηθικές συμπεριφορές, συνήθειες
και καθημερινή ζωή. Τι σημαίνει όλη αυτή η «ποικιλία»; Ότι όλα όσα γνωρίζουν,
αντιλαμβάνονται, πιστεύουν και κάνουν οι άνθρωποι, είναι σχετικά. Ισχύουν για
κάποιους δεν ισχύουν για άλλους, δεν ισχύουν για όλους. Μόνο ένας αφελής θα
πίστευε ότι επειδή ανατράφηκε σε μια δυτική χριστιανική κοινωνία, ή σε μια
μουσουλμανική κοινωνία ή σε μια βουδιστική κοινωνία ή σε μια ινδοϊστική
κοινωνία, ή σε μια μη-θρησκευτική κοινωνία, ότι κατέχει την αλήθεια και ζει την
ορθή ζωή. Στην πραγματικότητα όλοι οι άνθρωποι ζουν μέσα στο μυθολογικό σύμπαν
της κοινωνίας στην οποία έτυχε να γεννηθούν. Και σε αυτό το μισο-επιστημονικό,
μισο-μυθολογικό πλαίσιο που διατηρούν όλες οι κοινωνίες του κόσμου, ο άνθρωπος,
ο κάτοικος του πλανήτη, έρχεται να χτίσει την δική του προσωπική ιστορία, την
δική του ζωή, με τις δικές του πεποιθήσεις, με τις δικές του εμπειρίες, τα δικά
του όνειρα, τις δικές του κατακτήσεις κι απογοητεύσεις. Παρόλο όμως που η
κοινωνική κοσμοθεωρία (κάθε κοσμοθεωρία, κάθε κοινωνίας) περιέχει πολλά
μυθολογικά στοιχεία από την άλλη μεριά περιορίζεται στην δική της μυθολογία
απορρίπτοντας τις άλλες ερμηνείες του κόσμου σαν ψεύτικες και περιορίζοντας ην
διαμόρφωση της πραγματικότητας εκ μέρους κάθε μέλους της στην επικρατούσα
ερμηνεία. Η πραγματικότητα είναι αυτό που μας λένε (η πολιτεία, η εκπαίδευση,
τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, τα ήθη και τα έθιμα, η πολιτική επικαιρότητα,
κλπ.). Τα γεγονότα, υποτίθεται ότι είναι αυτά και όπως τα ερμηνεύουν οι
κοινωνίες, η πολιτεία, οι πολιτικές δυνάμεις. Ο Θεός είναι έτσι όπως μας είπαν
κι η θρησκεία και τα κοινωνικά ήθη όπως τα βρήκαμε. Η καθημερινή ζωή είναι αυτή
που επιβάλλουν οι οικονομικοί όροι και οι πολιτικοί συσχετισμοί.
Έτσι
οι άνθρωποι, οι σύγχρονοι άνθρωποι (και σε κάθε εποχή το ίδιο ισχύει) είναι
παγιδευμένοι μέσα στην κοινωνία τους, μέσα στην μυθολογία της κοινωνίας τους
και μέσα στην σκληρή απάνθρωπη πραγματικότητα, όπως την διαμορφώνουν τα
γεγονότα. Η διέξοδος από μια τέτοια κατάσταση θα μπορούσε να γίνει με την
«έξοδο» από όλο αυτό το παραμύθι της ζωής μέσα στο οποίο έχουν εγκλωβιστεί οι
άνθρωποι. Με την Φιλοσοφική Διαφώτιση της Συνείδησης (όπως έδειξαν οι Σύγχρονοι
Υπαρξιστές Φιλόσοφοι), με την Θρησκευτική Πραγματική Εμπειρία του Θεού (όπως
την πραγματώνουν όλοι οι Μυστικιστές), με την Διανοητική Διαφώτιση της
Συνείδησης (που ξεκίνησε με τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό κι ανάλογα κινήματα σε
άλλες περιοχές του κόσμου) που απορρίπτει
την άγνοια, τις προλήψεις και τις ανόητες πεποιθήσεις. Ακόμα και με
κοινή επανάσταση, αν υποθέσουμε ότι θα υπήρχαν ώριμοι άνθρωποι που
αντιλαμβάνονται τι ακριβώς συμβαίνει και τι θα μπορούσε να γίνει. Αλλά όπως
έδειξε ο Τζορτζ Όργουελ στο βιβλίο του «Η φάρμα των ζώων» (1945) όλες οι επαναστάσεις είναι ανώριμες. Ενώ όμως
όλοι αυτοί οι τρόποι που δοκιμάστηκαν πολλές φορές μέσα στην ανθρώπινη ιστορία
απαιτούν πολύ κόπο και πολλές δυνάμεις που οι άνθρωποι συνήθως δεν διαθέτουν, Η
Αληθινή Μυθολογία, ο Μύθος, το Παραμύθι, έρχεται να χρησιμοποιήσει ένα πολύ πιο
ανθρώπινο, φυσικό, απλό κι εύκολο τρόπο
για να μεταφέρει το Μήνυμα μιας άλλης ζωής στους ανθρώπους και να τους
διαπαιδαγωγήσει ηθικά. Ο Μύθος, το Παραμύθι, γνωρίζει πολύ καλά την ζωή, την ζωή
της δυστυχίας, της απώλειας, της δυσκολίας. Αλλά δεν περιορίζεται σε αυτό, σαν
μια απλή καταγραφή και καταγγελία ίσως (όπως κάνει η κοινωνική μυθολογία κι η
κοινωνική ηθική). Μιλά για την αντίδραση σε αυτή την κατάσταση, για προσπάθεια
να βγούμε από αυτή την κατάσταση, για τις δοκιμασίες, τις επιτυχίες και τις
αποτυχίες, μέχρι να φτάσουμε στον Τελικό Στόχο, στην Αληθινή Ζωή.
Η
Αληθινή Μυθολογία, ο Μύθος, το Παραμύθι, δεν είναι μια «ανάπηρη μυθολογία»,
όπως η κοινωνική μυθολογία (η μυθολογία της κοινωνίας, που μόνο σκοπό έχει την
διατήρηση της συνοχής της κοινωνίας, μιας κοινωνίας ανώριμων υποκριτών).
Γνωρίζει ότι διαθέτει ανεξάντλητες δυνάμεις να Κατανοήσει τον κόσμο, να
Διακρίνει την Αλήθεια από το ψέμα, το Καλό από το κακό, το Χρήσιμο από το
βλαβερό κι άχρηστο, με άλλα λόγια να κάνει Ορθές Ηθικές Επιλογές. Ο Μύθος
μπορεί να Ονειρευτεί, να Περιγράψει την ζωή όπως θα έπρεπε να είναι. Κι αυτό
δεν γίνεται αυθαίρετα με την διήγηση αλλά με
την αυστηρή και λογική εξιστόρηση συμπεριφορών και δράσεων που οδηγούν στο
Αληθινό Τελικό Αποτέλεσμα. Ο Μύθος που Πάντα Προϋποθέτει μια Γενική
Κοσμοαντίληψη (όπως έχει διαπιστωθεί από τους ανθρώπους χιλιάδες χρόνια τώρα)
Ξαναπλάθει τον κόσμο όπως θα έπρεπε να είναι. Αυτό δεν γίνεται απλά για να «παρηγορήσει»
ή να διασκεδάσει τις αγωνίες και τις απογοητεύσεις μας. Δείχνει, μέσα από την
δράση και τις περιπέτειες των ηρώων του παραμυθιού, ότι πραγματικά μπορεί ο
κόσμος να αλλάξει, η ζωή να γίνει καλύτερη. Έτσι ο Μύθος, το Παραμύθι, γίνεται
Υπόδειγμα Ζωής, Οδηγός Ορθής Δράσης, Ηθικής Συμπεριφοράς κι Ενάρετης Πράξης. Το
Παραμύθι Δείχνει προς το Ξέφωτο της Αληθινής Ζωής μέσα στο σκοτάδι του κόσμου.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι το Παραμύθι όχι μόνο μπορεί να διδάξει, έτσι γενικά, στα
πλαίσια μιας γενικότερης αγωγής του ανθρώπου, αλλά ότι είναι ένα θαυμαστό και
θαυμάσιο εργαλείο παιδαγωγικής. Διαβάζοντας ορθά το Παραμύθι κι εννοώντας όσα
υπονοούνται επίσης (γνωρίζοντας δηλαδή τα ιδεολογικά πλαίσια μέσα στα οποία
γεννιέται κι αναπτύσσεται η ιστορία) και κατέχοντας το κλειδί της ερμηνείας,
των διαφόρων συμβολικών πράξεων μπορούμε να ανακαλύψουμε το Αληθινό Ανθρώπινο
Σύμπαν, την Ζωή όπως θα έπρεπε να είναι. Το Παραμύθι δεν είναι ποτέ το
παραμύθι, η απλή αφήγηση γεγονότων. Είναι Κοσμοθεωρία, είναι Ανθρωπολογική
Αντίληψη, είναι Ηθική, είναι Αξιολογία και Διάκριση του Αληθινού από το
ψεύτικο, του Καλού από το κακό. Είναι Υπόδειγμα
Με
αφορμή το Παραμύθι μπορούμε να μιλήσουμε για Φιλοσοφία, για Θρησκεία, για
Ψυχολογία, για Ηθική και Ορθή Δράση στην ζωή. Το Πως και το Αν αξιοποιούνται
όλα αυτά στις κοινωνίες και στα εκπαιδευτικά συστήματα και στην αγωγή των
παιδιών είναι μια άλλη υπόθεση. Κάλλιστα όμως το Παραμύθι, ή ένα συγκεκριμένο
παραμύθι, από τα χιλιάδες παραμύθια, θα μπορούσε να γίνει αντικείμενο συζήτησης
σε μια πανεπιστημιακή αίθουσα, για να δούμε τις Φιλοσοφικές Προεκτάσεις, τα
Θρησκευτικά Βιώματα, τις Ψυχολογικές Εμπειρίες και τα Λογικά Περιστατικά που
κρύβονται στην αφήγηση. Όπως και να έχει το Παραμύθι, το κάθε παραμύθι, υπονοεί
ένα κόσμο, ένα ανθρώπινο σύμπαν, υποδείχνει ηθικές αντιλήψεις κι αξίες,
υποκρύπτει μέσα σε συμβολικές δράσεις πραγματικές ανθρώπινες δράσεις και
συμπεριφορές. Και χρησιμοποιεί τον χρόνο της εξιστόρησης για να μας οδηγήσει
μέσα από την λογοτεχνική ομορφιά στις Εκβολές της Αποκατάστασης, της
Ολοκλήρωσης, της Ευτυχίας. Είπαμε ήδη ότι ο άνθρωπος μπορεί να βρει διέξοδο και
μέσα από την Αληθινή Έμπρακτη Φιλοσοφία και μέσα από τα Βιώματα της Θρησκείας
και μέσα από την Ψυχολογική Ολοκλήρωση και μέσα από άλλες δράσεις (όπως για
παράδειγμα το θέατρο το οποίο παρακολουθούμε ή στο οποίο «συμμετέχουμε», κλπ.).
Η Μυθολογία, ο Μύθος, το Παραμύθι, η Διδακτική Ιστορία, η Παραβολή, κλπ., είναι
ακόμα ένας Δρόμος, ακόμα ένας Τρόπος, Διαφώτισης του Ανθρώπου και Πνευματικής
Ανάπτυξης. Δεν πρέπει ούτε να αγνοείται, ούτε να παρεξηγείται. Ο άνθρωπος είναι
ένα ον με πολλές δυνάμεις και δυνατότητες. Είναι Ύπαρξη, είναι Πνεύμα, είναι
Διανόηση, λογική σκέψη και φαντασία, είναι Συναίσθηση, συναίσθημα κι ηθική,
είναι Αρετή και κακία. Αν η Φιλοσοφία σκοπεύει στην Πνευματική Διαφώτιση (κι αν
είναι υπέρβαση της απλής διανόησης), αν η Θρησκεία τελειώνεται στην θρησκευτική
έκσταση και στην Ένωση με τον Θεό, έχει κι ο Μύθος, το Παραμύθι, τους δικούς
του Σκοπούς και Στόχους μέσα στην ανθρώπινη ζωή. Να Διδάξει, να Διαπαιδαγωγήσει
Ηθικά, να Καθοδηγήσει Αξιολογικά και να Υποδείξει Τρόπους Ζωής. Ποιος μπορεί να
αρνηθεί τον Προορισμό του;
