Η ΜΥΘΙΚΗ ΣΚΕΨΗ / 1β. Χιλιάδες παραμύθια, ένα παραμύθι

Τα παραμύθια, το περιεχόμενο των μυθικών διηγήσεων, δεν είναι, όπως εσφαλμένα πιστεύουν πολλοί, παιδικά αφηγήματα, αυθαίρετα ή άστοχα, με σκοπό την απλή διασκέδαση και με κάποιο, ίσως, ηθικό συμβολισμό και συμπέρασμα. Αυτή είναι μια ευτελής, επιφανειακή άποψη. Αντίθετα, κι αυτό το σημειώσαμε ήδη πιο πάνω, τα παραμύθια είναι καταστάλαγμα ζωής, είναι η Σοφία χιλιάδων χρόνων ανθρώπινης ιστορίας, που κατέληξε σε κάποια βασικά συμπεράσματα για τον κόσμο, τις αξίες της ζωής, τον τρόπο που πρέπει να αντιμετωπίζουμε τα πράγματα. Είναι η Σοφία του Παρελθόντος, ένα σύνολο δεδομένων δοξασιακού χαρακτήρα που όμως επιβεβαιώνει η εμπειρία της ζωής. Αυτή η Σοφία του Παρελθόντος που κατέληξε σε ακλόνητες πεποιθήσεις για την ύπαρξη, την ζωή, την δράση στον κόσμο, διαμόρφωσε σιγά-σιγά κάποια σταθερά θέματα και μια ομοιόμορφη αντίληψη ζωής που διαπιστώνουν όλα τα παραμύθια. Όλα τα παραμύθια μιλάνε για τον ίδιο ηθικό κόσμο. Αυτό θα το αναλύσουμε πιο κάτω.

Αυτή η αποκρυστάλλωση της αντίληψης για την ζωή που είναι αποτέλεσμα σοφής εμπειρίας κι εμπειρικής διαπίστωσης της αλήθειας, προφυλάσσει το Παραμύθι, τα παραμύθια, από την διαστρέβλωση και την φθορά. Τα παραμύθια μιλάνε για τις αιώνιες αξίες της ζωής. Αν και φαίνεται ότι η αλήθεια, η Σοφία της Ζωής, κρύβεται μέσα σε διάφορες, διαφορετικές περιγραφές της ζωής, περιπέτειες της ζωής, στην πραγματικότητα το θέμα είναι πάντα ένα, η αποκατάσταση της αλήθειας, της ζωής, η Ίδια η Ζωή τελικά. Σε όλους τους λαούς ης γης βρίσκονται παραλλαγές των ίδιων θεμάτων για τα οποία οι ειδικοί μελετητές έχουν καταρτίσει και ευρετήρια. Κι όλα τα θέματα πάντα καταλήγουν στο ένα και μοναδικό θέμα, το ίδιο θέμα της ζωής. Όλες αυτές οι διηγήσεις δεν είναι παρά διατυπώσεις και επαναδιατυπώσεις του ίδιου βασικού προβλήματος του ανθρώπου, τι είναι αληθινή ζωή, πως πρέπει να ζει ο άνθρωπος. Όλες αυτές οι διηγήσεις δεν είναι παρά πρακτικές εφαρμογές αυτού του βασικού ερωτήματος. Κι όλες οι διηγήσεις διαπνέονται από την ίδια αντίληψη που διαμόρφωσε η Σοφία της Ζωής, η εμπειρία χιλιάδων χρόνων. Τα παραμύθια λοιπόν δεν είναι ούτε  απλά σύμβολα ενός «ομαδικού ασυνειδήτου» (όπως υποστηρίζουν κάποιες ψυχολογικές σχολές) ούτε απλή προγονική μνήμη, όπως θέλουν κάποιες «ερμηνείες». Είναι κάτι πολύ πιο ουσιαστικό. Είναι η Αποκάλυψη της Ζωής όπως είναι, όπως θα έπρεπε να είναι κι όχι όπως την φτιάχνει ο άνθρωπος μέσα στην πολιτισμένη άγνοιά του.

Το Παραμύθι, τα παραμύθια, έχουν στην πραγματικότητα τον ίδιο ανώτερο προορισμό που έχει η Θρησκεία, η Φιλοσοφία κι η Ψυχολογία, να μας αποκαλύψουν την ζωή, την αλήθεια της ζωής. Απλά ακολουθούν άλλο δρόμο. Αντί να ακολουθούν τον δρόμο της άμεσης αποκάλυψης της Θρησκείας ή της εσωτερικής κατανόησης της Φιλοσοφίας και της Ψυχολογίας χρησιμοποιούν την αφηγηματική παραβολή. Αυτή την Ουσία του Παραμυθιού την αποκάλυψε κι ο Ίδιος ο Ιησούς Χριστός στις Παραβολές του. «Είναι σαν», «όπως συμβαίνει εκεί συμβαίνει κι εδώ». Δεν είναι δύσκολο να αναγνωρίσουμε μέσα στο Παραμύθι, μέσα σε όλα τα παραμύθια, το ίδιο Μυητικό Θέμα, την Αποκάλυψη της Αλήθειας, την Κατανόηση της Πραγματικότητας, την Πραγματοποίηση της Αληθινής Ζωής, την Ολοκλήρωση της Ύπαρξης. Σε όλες τις Παραδόσεις γίνεται λόγος για «κάτι που έχει χαθεί». Η ουράνια φύση του ανθρώπου, η επικοινωνία με τον Θεό, ο παράδεισος. Και σε όλες τις Παραδόσεις και τις Φιλοσοφίες αναζητείται ακριβώς αυτό το χαμένο αγαθό.

Εκεί όμως που οι Θρησκείες μιλούν για Μύηση και Μυστήρια και η Φιλοσοφία και η Ψυχολογία για Κατανόηση και Αυτοπραγμάτωση τα παραμύθια δείχνουν πρακτικούς τρόπους δράσης, ηθικές στάσεις και συμπεριφορές, ηρωικές πράξεις που οδηγούν στην Αληθινή Ζωή. Στην πραγματικότητα, κι αυτό έχει σημασία να το προσέξουμε ιδιαίτερα, τα παραμύθια μας μιλούν για κάτι που έχουμε χάσει για κάτι που μπορούμε να βρούμε με την ηθική επιλογή, με τον ηθικό τρόπο ζωής. Δεν είναι θέμα ούτε Γνώσης ή γνώσεων ή πολυμάθειας, αλλά καθαρά θέμα Ηθικής Επιλογής. Πάντα ο Ήρωας του Παραμυθιού, όποιες κι αν είναι οι εξωτερικές περιπέτειές του, φτάνει στο τέλος μπροστά στο δίλλημα μιας ηθικής επιλογής. Και μόνο η Ορθή Επιλογή μπορεί να μας βγάλει από τον λαβύρινθο της άγνοιας στο Φως της Αληθινής Ζωής, στην Αποκατάσταση της Ζωής. Στα παραμύθια, στις διάφορες παραλλαγές του Βασικού Θέματος, της Απώλειας και της Αποκατάστασης, ο Ήρωας πρέπει να αναζητήσει μια χαμένη χώρα, μια χαμένη κατάσταση, ένα πολύτιμο αντικείμενο, μια καλύτερη ζωή. Συχνά ο Ήρωας χάνει την ίδια την ανθρώπινη φύση του και μεταμορφώνεται σε ζώο και πάλι πρέπει να ξαναβρεί την αληθινή φύση του. Άλλοτε χάνει κάποια αίσθηση ή κάποιο μέλος του σώματός του. Στην πραγματικότητα όλα αυτά δεν είναι παρά σύμβολα της ίδιας μας της ζωής, της δικής μας ζωής, πράγματα που συμβαίνουν σε μας τους ίδιους. Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται το Μήνυμα του Παραμυθιού και η Λυτρωτική κι Εξαγνιστική Λειτουργία του. Ταυτιζόμενοι με τον Ήρωα μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τις ηθικές επιλογές του και τον ορθό τρόπο δράσης του.

Στα παραμύθια, συχνά, ο Ήρωας βοηθιέται από «υπερφυσικές δυνάμεις», από μαγικά αντικείμενα, με τα οποία κατανικά τους εχθρούς του, ξεπερνά τα εμπόδια και φτάνει στο σκοπό του. Στην πραγματικότητα η Αληθινή Δύναμη, Ανεξάντλητη και Πάντα Διαθέσιμη, βρίσκεται Μέσα μας. Είτε σαν Πνευματική Συγγένεια με τον Δημιουργό κι Επίκληση της Θείας Πρόνοιας, είτε σαν Προσευχή ή Συγκέντρωση των πνευματικών δυνάμεων μας, είτε σαν πνευματική προσπάθεια και ηθική συμπεριφορά. Και τα μαγικά εργαλεία, σαν το μαγικό ραβδί, ή τον μαγικό λίθο ή το πολύτιμο πετράδι ή οτιδήποτε άλλο, δεν είναι παρά η ίδια μας η Θέληση, η Αγνή  Καρδιά της Ύπαρξής μας, η Ηθική μας, το Φως που έχουμε μέσα μας και που όπως έλεγε ο Μέγας Διδάσκαλος των Παραβολών πρέπει να λάμπει και να μην το αφήσουμε να σβήσει, αλλά να το δυναμώσουμε για να φωτίσουμε τον κόσμο. Η Αληθινή Δύναμη που βρίσκεται Μέσα μας γίνεται το Θείο Πνεύμα, η Καλή Μάγισσα ή η Καλή Νεράιδα, ο Σοφός Γέροντας, ο Οδηγός της Οδού της Αλήθειας. Όλα αυτά τα σύμβολα δείχνουν απλά ένα πνευματικό προσανατολισμό και μια πνευματική επίδραση. Είναι πράγματα που βρίσκονται μέσα μας αλλά κρύβονται, μέσα στην αφήγηση, σε «αντικειμενικές» δυνάμεις. Εδώ ακριβώς χρειάζεται να αποσυμβολίσουμε την αφήγηση, να κατανοήσουμε το Μήνυμα, βλέποντας πως εκφράζεται αυτό σε μας τους ίδιους. Το Πνεύμα, ο Μάγος, η Νεράιδα, ο Σοφός, ο Οδηγός είναι η Ανώτερη Κατάσταση Έμπνευσης Μέσα μας κι όχι κάποια «εξωτερικά» όντα. Με τον ίδιο τρόπο πρέπει να κατανοήσουμε ότι η μαγική δύναμη που κρύβεται σε κάποιο αντικείμενο, στο διαμάντι του κόσμου, στο αθάνατο νερό, στο νερό της ζωής, στην ιερή φωτιά όλα είναι η αναζήτηση κι χρήση της Θέλησης μέσα μας. Είναι Εσωτερικές Στάσεις κι Επιλογές κι όχι «εξωτερικά» αντικείμενα.

Στις διάφορες παραλλαγές των παραμυθιών αυτό που αναζητάμε τελικά (αυτό που αναζητά ο Ήρωας) είναι η Ολοκλήρωση, η Ολοκληρωμένη Ζωή. Μπορεί να είναι ο Χαμένος Παράδεισος, η Ευτυχισμένη Ζωή, Η Αληθινή Σχέση, η Οικογένεια, Πολύτιμα Αντικείμενα, ένας Θησαυρός, ή ο ίδιος ο εαυτός μας (αν έχουμε γίνει «ζώα»), ή κάποια αίσθηση ή λειτουργία (η όραση, η φωνή, ο νους, η ομορφιά) ή κάποιο μέλος του σώματος που τον κάνει «ανάπηρο». Στην πραγματικότητα πάντα μιλάμε για την Αποκατάσταση της Ζωής στην Ολότητά της, στην Ενότητά της και στην Αλήθεια της.

Για κάποιον που θέλει πραγματικά να εισχωρήσει στον Μαγικό Κόσμο του Παραμυθιού και των παραμυθιών γίνεται κατανοητό ότι η Πορεία, το Ταξίδι προς τον Σκοπό, η Επίτευξη, δεν οδηγεί απλά σε μια καλύτερη ζωή, σε μια καλή ζωή ή σε μια αποκατάσταση της εξωτερικής ζωής. Οδηγεί στην Ηθική Επιλογή, σε μια Ηθική Λάμψη και σε μια Πνευματική Κατανόηση ταυτόχρονα. Ο άνθρωπος ολοκληρώνεται σε όλα τα επίπεδα της ύπαρξής του και σε όλα τα πεδία της δράσης του. Ολοκληρώνεται  πρακτικά στην εξωτερική ζωή, Ηθικά και Πνευματικά. Αν αυτό σε κάποια παραμύθια υπονοείται σε κάποια άλλα γίνεται σαφής αναφορά. Σαν τον Μυθικό Ερμή που διαθέτει τον πέτασο, το κηρύκειο και τα φτερωτά σανδάλια που του δίνουν κυριαρχία στον κόσμο του νου, στον κόσμο των ηθικών επιλογών και στον εξωτερικό κόσμο, κάθε ήρωας κατακτά τις δικές του δυνάμεις για να κυριαρχήσει στους Τρεις Κόσμους,  και να Επιτύχει την Πνευματική Κατανόηση, την Ηθική Αγνότητα, την Ενάρετη Δράση. Στην Γλώσσα του Παραμυθιού αυτά τα σύμβολα γίνονται ο μαγικός σκούφος που σου δίνει την παντογνωσία, το μαγικό ραβδί που σου δίνει παντοδυναμία και οι μαγικές μπότες ή τα μαγικά παπούτσια που σου δίνουν πανταχού παρουσία, για να μπορείς να ενεργείς όπου υπάρχει ανάγκη κι είναι απαραίτητο.

Στην πραγματικότητα ο Λόγος του Παραμυθιού λέει με απλά λόγια αυτό που στον Θρησκευτικό Συμβολισμό λένε τα Μυστήρια (και η Μύηση), το Βάπτισμα, το Χρίσμα και η Θεία Κοινωνία. Βρίσκουμε αυτόν τον Συμβολισμό σε πολλά Μυητικά Τάγματα (Στέφανος, Σκήπτρο, Υποδήματα) ακόμα και στον Μεσαιωνικό Ιπποτισμό (Περικεφαλαία, Σπαθί, Μπότες με σπιρούνια). Τελικά, όλα τα παραμύθια είναι Ένα Παραμύθι, το Παραμύθι της Ζωής, Μύηση στην Αληθινή Ζωή.

(Βασιλική Προκοπίου)