Monday, 6 October, 2025
2. The Pathless Path: A Journey Beyond the Threshold of Becoming
(Viveka Chudamani 6-10)
In the deepest chambers of the human heart, where thought
dissolves into silence and words falter at the edge of mystery, there exists a
threshold that few dare to cross. Beyond this invisible boundary lies not
another country of the mind, but rather the dissolution of all countries, all
boundaries, all the carefully constructed edifices of identity that mortals
build across the span of their years. It is here, in this vast and luminous
emptiness, that the ancient seeker stands—not with certainty, but with a
trembling that is itself a form of knowing.
The scriptures speak, and their words echo through temple
courtyards and monastery halls, reverberating against stone walls that have
witnessed countless generations of prayer. Rituals unfold with mathematical
precision: offerings of flowers and incense, libations poured with careful
hands, mantras chanted in rhythms older than memory. The gods receive their
worship, accepting the devotion of hearts that seek solace in form, in gesture,
in the familiar comfort of repetition. Yet beneath all this sacred theater,
beneath the smoke of offerings and the melodious recitation of holy verses,
there stirs a deeper question—one that ritual cannot answer, that no amount of
ceremonial perfection can resolve.
For Liberation, that most elusive of all spiritual
promises, cannot be purchased with the currency of works. It cannot be earned
through accumulation, whether of merit or of knowledge, of sacrifices performed
or deities placated. Even if one were to extend one's practice across the
unimaginable expanse of a hundred cosmic cycles—those vast epochs that mark the
breathing of creation itself—still the essential transformation would remain
beyond reach. Liberation is not a destination to be arrived at through effort,
but rather a recognition of what has always been present, hidden only by the
veils of one's own ignorance.
The Vedas themselves, those ancient fountains of wisdom
that flow through the spiritual landscape like underground rivers, make this
declaration with stark clarity: immortality cannot be found in the realm of
riches, in the accumulation of worldly treasures or even in the hoarding of
spiritual experiences. This truth stands like a mountain against the rushing
stream of human desire—unmoved, uncompromising, eternal. Works, no matter how
noble or how perfectly executed, cannot serve as the causeway to Liberation.
They may polish the mirror of consciousness, may prepare the ground for the seed
of awakening, but they themselves are not the flowering that seekers ultimately
long for.
What then must one do? Or perhaps more precisely, what must
one cease doing? The paradox reveals itself slowly, like dawn creeping across a
landscape shrouded in mist. The man or woman of learning—not learning in the
sense of mere intellectual accumulation, but learning that has ripened into
wisdom—must turn away from the glittering marketplace of external pleasures.
This turning away is not born of ascetic hatred or world-denying bitterness, but
rather from a profound recognition that the objects of desire, no matter how
beautiful or enticing, cannot quench the thirst that burns in the depths of the
soul.
This renunciation is itself a mystery. It does not mean
abandoning the world in physical terms, fleeing to mountain caves or desert
hermitages—though such withdrawal may serve some seekers at certain stages of
their journey. Rather, it means releasing the invisible chains of attachment
that bind consciousness to the surface of things, to the dance of appearances
that so thoroughly captivates the unexamined mind. It is a loosening of the
grip, a relaxation of the fist that has been clenched around phenomena,
desperately trying to hold onto experiences that are, by their very nature, as
ephemeral as morning dew.
Yet this renunciation is not meant to be undertaken in
isolation, through the sheer force of individual will. The path requires a
guide—a preceptor whose generosity flows not from material abundance but from
the overflow of their own realization. To approach such a teacher is to step
into a transmission that cannot be reduced to mere instruction or information
transfer. The good and generous preceptor serves as a mirror in which the seeker
may glimpse their own true nature, as a catalyst that activates possibilities
dormant within the student's consciousness. Their words point like a finger
toward the moon of truth, and the wise student learns to look not at the finger
but at what it indicates.
The truth inculcated by such a teacher is both
devastatingly simple and infinitely subtle. It whispers of an identity that has
never been lost, only forgotten—the identity of the individual consciousness
with the Atman, that innermost essence that is simultaneously the most intimate
dimension of the self and the ultimate ground of all existence. This realization
is not a merging of two separate things, not a union of soul with God as though
they were two entities coming together. Rather, it is the recognition that the
separation was always illusory, that the wave has never been anything other than
ocean, that the apparent division between self and Self was nothing more than a
trick of perception, a cosmic case of mistaken identity.
To fix one's mind upon this truth is to enter into a
practice that transcends practice itself. It is not concentration in the
ordinary sense, where the mind is forcefully held upon an object like a restless
horse reined in by its rider. Rather, it is a kind of restful abiding, a
settling into what has always been one's true home. The mind, accustomed to its
constant movement, its endless oscillation between past and future, gradually
discovers the possibility of resting in the present moment—not the thin sliver
of present that separates what was from what will be, but the eternal Now that
contains all time within its spacious embrace.
This state that the ancients called Yogarudha—that
condition of being established in yoga, of having climbed the ladder of
spiritual ascent and found firm footing on a higher platform of
consciousness—represents a crucial threshold in the seeker's journey. Yet even
here, at this elevated vantage point, the work is not complete. One must still
recover oneself from the sea of birth and death, that vast ocean of cyclic
existence in which consciousness has been drowning for time immemorial.
The metaphor of the sea is not chosen carelessly. Birth and
death are not merely biological events marking the beginning and end of a single
lifetime, but rather the fundamental rhythm of manifest existence itself. Each
moment brings a birth—of thoughts, sensations, perceptions, emotions—and each
moment brings a death as these phenomena dissolve back into the formless source
from which they emerged. To be caught in this sea is to be tossed endlessly by
waves of becoming, never finding solid ground, never touching the ocean floor
where all movement ceases and perfect stillness reigns.
The means of recovery from this drowning is described as
devotion to right discrimination—viveka, that faculty of discernment that can
distinguish between the real and the unreal, between the eternal and the
transient, between the Self and the not-Self. This discrimination is not cold or
intellectual, not a matter of merely cataloging phenomena into categories.
Rather, it is a living wisdom, suffused with devotion, powered by an earnest
longing for truth. It sees through the masquerade of appearances not with
contempt but with clear-eyed compassion, recognizing the divine play while no
longer being entrapped by it.
The wise person, having attained even a glimpse of this
discriminative wisdom, makes a radical choice: to give up all works in the
conventional sense and to focus entirely on the realization of the Atman. This
giving up is perhaps the most misunderstood aspect of the spiritual path. It
does not mean becoming passive or inactive, lying inert like a stone while life
passes by. Rather, it means ceasing to identify with the actor, no longer
claiming ownership of actions and their fruits. It means allowing actions to
flow naturally from the depths of being rather than being driven by the surface
winds of desire and aversion.
This practice aims at nothing less than cutting loose the
bonds of birth and death—those invisible fetters that keep consciousness bound
to the wheel of becoming. These bonds are not external constraints imposed by
some cosmic jailer, but rather the products of ignorance, the accumulated knots
of misidentification that tie awareness to limited forms of existence. To cut
them loose requires more than philosophical understanding; it requires a
transformation at the deepest levels of being, a rewiring of the very circuitry
through which consciousness perceives and interprets reality.
The image of cutting suggests both violence and
precision—violence in the sense that this liberation cannot be gentle or gradual
if it is to be effective, and precision in that one must know exactly where to
strike, which threads of illusion to sever. Yet the cutting is not done with
external implements but with the sharp blade of insight, forged in the fires of
meditation and tempered in the waters of contemplation. Each stroke of
understanding loosens another bind, releases another constraint, until finally
the last thread snaps and consciousness stands free.
But what does this freedom mean? What landscape opens
before one who has truly cut loose the bonds of cyclic existence? Here language
reaches its absolute limit, for how can words that evolved to describe the world
of form and change adequately capture that which transcends all form, all
change? The liberated state is sometimes described as sat-chit-ananda:
being-consciousness-bliss, yet even these words are mere pointers, fingers
indicating a moon that must be seen directly to be known.
Perhaps it is more accurate to speak of what Liberation is
not. It is not an experience, for all experiences arise and pass away, while
Liberation is eternal. It is not a state to be achieved, for all states are
temporary, while Liberation is one's unchanging nature. It is not something that
happens to someone, for in true Liberation, the very sense of being a separate
someone dissolves like morning mist before the rising sun. What remains is
neither something nor nothing, neither existence nor non-existence, but rather
the ground from which all such distinctions arise—the pure awareness that
witnesses both being and non-being without being touched by either.
The path toward this realization is not marked on any map,
cannot be traced by any GPS of the soul. It winds through territories of the
heart that each traveler must navigate according to their own inner compass. For
some, it passes through valleys of devotion, where love for the Divine burns
away the dross of separation. For others, it climbs the mountain peaks of
discrimination, where the thin air of pure philosophy reveals vistas of truth.
Still others find themselves walking the middle way of meditation, where in the
balanced stillness of equanimity, the door to the absolute swings silently open.
Yet regardless of the specific contours of one's journey,
certain landmarks appear consistently. There is always the initial turning away
from external satisfactions, that moment when the pleasures of the world reveal
their ultimate inability to satisfy the deepest hunger. There is the seeking of
guidance, the recognition that one cannot navigate these subtle territories
alone. There is the patient work of purification, the gradual clarification of
consciousness through practice and discipline. And there is finally the grace of
recognition, that moment beyond all moments when what has always been true
reveals itself in stunning clarity.
This recognition does not come as a reward for effort,
though effort may prepare the ground for its appearance. It arrives as a gift,
yet not from any external giver. It emerges as one's own deepest nature, which
has always been waiting—patient as eternity—for the clouds of confusion to part.
In that recognition, all questions dissolve not because they have been answered
but because the questioner disappears into the vastness of what is discovered.
The seeker becomes the sought, the lover merges into the beloved, the wave
recognizes itself as ocean.
And so the ancient teaching, transmitted across countless
generations, comes down to this: beneath all the complexity of spiritual
practice, behind all the elaborate scaffolding of philosophy and technique,
there lies a simple truth. One is already what one seeks to become. Liberation
is not a future attainment but a present reality, obscured only by the
accumulated debris of ignorance and misidentification. The spiritual journey is
thus not a movement toward something new but a removal of what conceals what has
always been—a homecoming to a home one has never truly left.
In the end, when all the rituals have been completed and
set aside, when all the scriptures have been studied and released, when all the
philosophical arguments have been exhausted and transcended, what remains is
simply this: the quiet knowing of being, the clear light of consciousness
recognizing itself, the eternal presence that was never born and can never die.
This is the Liberation beyond all liberations, the freedom that needs no works
to establish it, the immortality that no riches can purchase. It is the Atman
revealing itself as what it has always been—not a distant goal to be achieved
but the very ground upon which the seeker has always stood, the very awareness
through which all seeking occurs, the very life that animates every moment of
the journey.
Here, in this recognition, all striving ceases not in
defeat but in fulfillment. The pathless path reaches its conclusion, which was
also its beginning. And in the vast silence that follows, something within
whispers its eternal affirmation: I am That.
…
Το Μονοπάτι
χωρίς μονοπάτι: Ένα Ταξίδι Πέρα από το Κατώφλι της Γένεσης
Στα βαθύτερα
δωμάτια της ανθρώπινης καρδιάς, όπου η σκέψη διαλύεται σε σιωπή και οι λέξεις
σκοντάφτουν στην άκρη του μυστηρίου, υπάρχει ένα κατώφλι που λίγοι τολμούν να
διαβούν. Πέρα από αυτό το αόρατο όριο δεν βρίσκεται μια άλλη χώρα του νου, αλλά
μάλλον η διάλυση όλων των χωρών, όλων των ορίων, όλων των προσεκτικά χτισμένων
οικοδομημάτων της ταυτότητας που οι θνητοί χτίζουν κατά τη διάρκεια των ετών
τους. Είναι εδώ, σε αυτή την απέραντη και φωτεινή κενότητα, που ο αρχαίος
αναζητητής στέκεται—όχι με βεβαιότητα, αλλά με ένα τρέμουλο που είναι το ίδιο
μια μορφή γνώσης.
Οι γραφές
μιλούν, και τα λόγια τους αντηχούν μέσα από αυλές ναών και αίθουσες μοναστηριών,
αντανακλώντας σε πέτρινους τοίχους που έχουν μαρτυρήσει αμέτρητες γενιές
προσευχών. Τα τελετουργικά ξεδιπλώνονται με μαθηματική ακρίβεια: προσφορές
λουλουδιών και θυμιάματος, σπονδές που χύνονται με προσεκτικά χέρια, μάντρα που
ψάλλονται σε ρυθμούς παλαιότερους από τη μνήμη. Οι θεοί δέχονται τη λατρεία
τους, αποδεχόμενοι την αφοσίωση καρδιών που αναζητούν παρηγοριά στη μορφή, στη
χειρονομία, στην οικεία άνεση της επανάληψης. Ωστόσο, κάτω από όλο αυτό το ιερό
θέατρο, κάτω από τον καπνό των προσφορών και την μελωδική απαγγελία ιερών
στίχων, αναδεύεται μια βαθύτερη ερώτηση—μια που το τελετουργικό δεν μπορεί να
απαντήσει, που καμία ποσότητα τελετουργικής τελειότητας δεν μπορεί να λύσει.
Γιατί η
Απελευθέρωση, αυτή η πιο απατηλή από όλες τις πνευματικές υποσχέσεις, δεν μπορεί
να αγοραστεί με το νόμισμα των έργων. Δεν μπορεί να κερδηθεί μέσω συσσώρευσης,
είτε πρόκειται για αξία είτε για γνώση, για θυσίες που εκτελούνται ή για
θεότητες που κατευνάζονται. Ακόμα και αν κάποιος επέκτεινε την πρακτική του σε
όλη την αδιανόητη έκταση εκατό κοσμικών κύκλων—αυτών των απέραντων εποχών που
σηματοδοτούν την αναπνοή της δημιουργίας—ακόμα και τότε η ουσιαστική μεταμόρφωση
θα παρέμενε πέρα από την εμβέλεια. Η Απελευθέρωση δεν είναι ένας προορισμός που
φτάνει κανείς μέσω προσπάθειας, αλλά μάλλον μια αναγνώριση αυτού που ήταν πάντα
παρόν, κρυμμένο μόνο από τα πέπλα της δικής του άγνοιας.
Οι ίδιες οι
Βέδες, αυτές οι αρχαίες πηγές σοφίας που ρέουν μέσα από το πνευματικό τοπίο σαν
υπόγειοι ποταμοί, κάνουν αυτή τη δήλωση με απόλυτη σαφήνεια: η αθανασία δεν
μπορεί να βρεθεί στο βασίλειο των πλούτων, στη συσσώρευση κοσμικών θησαυρών ή
ακόμα και στη συγκέντρωση πνευματικών εμπειριών. Αυτή η αλήθεια στέκεται σαν
βουνό ενάντια στο ορμητικό ρεύμα της ανθρώπινης επιθυμίας—ακίνητη, ασυμβίβαστη,
αιώνια. Τα έργα, όσο ευγενή ή τέλεια εκτελεσμένα και αν είναι, δεν μπορούν να
χρησιμεύσουν ως γέφυρα προς την Απελευθέρωση. Μπορεί να γυαλίσουν τον καθρέφτη
της συνείδησης, μπορεί να προετοιμάσουν το έδαφος για τον σπόρο της αφύπνισης,
αλλά τα ίδια δεν είναι η άνθιση που οι αναζητητές τελικά λαχταρούν.
Τι πρέπει
λοιπόν να κάνει κανείς; Ή ίσως πιο ακριβώς, τι πρέπει να σταματήσει να κάνει; Το
παράδοξο αποκαλύπτεται αργά, σαν την αυγή που σέρνεται σε ένα τοπίο σκεπασμένο
από ομίχλη. Ο άνδρας ή η γυναίκα της μάθησης—όχι μάθησης με την έννοια της απλής
πνευματικής συσσώρευσης, αλλά μάθησης που έχει ωριμάσει σε σοφία—πρέπει να
στραφεί μακριά από την αστραφτερή αγορά των εξωτερικών απολαύσεων. Αυτή η στροφή
δεν γεννιέται από ασκητικό μίσος ή από πικρία που αρνείται τον κόσμο, αλλά
μάλλον από μια βαθιά αναγνώριση ότι τα αντικείμενα της επιθυμίας, όσο όμορφα ή
δελεαστικά και αν είναι, δεν μπορούν να σβήσουν τη δίψα που καίει στα βάθη της
ψυχής.
Αυτή η
παραίτηση είναι η ίδια ένα μυστήριο. Δεν σημαίνει εγκατάλειψη του κόσμου σε
φυσικούς όρους, φυγή σε σπηλιές βουνών ή ερημιές ερήμων—αν και τέτοια απόσυρση
μπορεί να εξυπηρετήσει ορισμένους αναζητητές σε ορισμένα στάδια του ταξιδιού
τους. Μάλλον, σημαίνει απελευθέρωση των αόρατων αλυσίδων της προσκόλλησης που
δένουν τη συνείδηση στην επιφάνεια των πραγμάτων, στον χορό των εμφανίσεων που
τόσο πλήρως μαγεύει τον ανεξέταστο νου. Είναι μια χαλάρωση της λαβής, μια
χαλάρωση της γροθιάς που ήταν σφιγμένη γύρω από τα φαινόμενα, προσπαθώντας
απελπισμένα να κρατηθεί σε εμπειρίες που είναι, από τη φύση τους, τόσο εφήμερες
όσο η πρωινή δροσιά.
Ωστόσο, αυτή η
παραίτηση δεν προορίζεται να γίνει σε απομόνωση, μέσω της καθαρής δύναμης της
ατομικής βούλησης. Ο δρόμος απαιτεί έναν οδηγό—έναν προπονητή του οποίου η
γενναιοδωρία ρέει όχι από υλική αφθονία αλλά από την υπερχείλιση της δικής του
πραγματοποίησης. Η προσέγγιση ενός τέτοιου δασκάλου είναι να μπεις σε μια
μετάδοση που δεν μπορεί να περιοριστεί σε απλή διδασκαλία ή μεταφορά
πληροφοριών. Ο καλός και γενναιόδωρος προπονητής χρησιμεύει ως καθρέφτης στον
οποίο ο αναζητητής μπορεί να ρίξει μια ματιά στη δική του αληθινή φύση, ως
καταλύτης που ενεργοποιεί δυνατότητες που κοιμούνται μέσα στη συνείδηση του
μαθητή. Τα λόγια του δείχνουν σαν ένα δάχτυλο προς το φεγγάρι της αλήθειας, και
ο σοφός μαθητής μαθαίνει να κοιτάζει όχι το δάχτυλο αλλά αυτό που δείχνει.
Η αλήθεια που
εμφυτεύεται από έναν τέτοιο δάσκαλο είναι ταυτόχρονα καταστροφικά απλή και
άπειρα λεπτή. Ψιθυρίζει για μια ταυτότητα που δεν χάθηκε ποτέ, μόνο
ξεχάστηκε—την ταυτότητα της ατομικής συνείδησης με τον Άτμαν, αυτή την εσωτερική
ουσία που είναι ταυτόχρονα η πιο οικεία διάσταση του εαυτού και το απόλυτο
έδαφος όλης της ύπαρξης. Αυτή η πραγματοποίηση δεν είναι μια συγχώνευση δύο
ξεχωριστών πραγμάτων, όχι μια ένωση ψυχής με Θεό σαν να ήταν δύο οντότητες που
ενώνονται. Μάλλον, είναι η αναγνώριση ότι ο διαχωρισμός ήταν πάντα απατηλός, ότι
το κύμα δεν ήταν ποτέ τίποτα άλλο από ωκεανός, ότι ο φαινομενικός διαχωρισμός
μεταξύ εαυτού και Εαυτού δεν ήταν τίποτα άλλο από ένα τέχνασμα της αντίληψης,
μια κοσμική περίπτωση λανθασμένης ταυτότητας.
Το να
στερεώσει κανείς το νου του σε αυτή την αλήθεια είναι να μπει σε μια πρακτική
που υπερβαίνει την ίδια την πρακτική. Δεν είναι συγκέντρωση με την συνηθισμένη
έννοια, όπου ο νους κρατιέται βίαια σε ένα αντικείμενο σαν ένα ανήσυχο άλογο που
συγκρατείται από τον αναβάτη του. Μάλλον, είναι ένα είδος ξεκούραστης παραμονής,
μια εγκατάσταση σε αυτό που ήταν πάντα το αληθινό σπίτι κάποιου. Ο νους,
συνηθισμένος στην συνεχή κίνησή του, στην ατελείωτη ταλάντωσή του μεταξύ
παρελθόντος και μέλλοντος, ανακαλύπτει σταδιακά τη δυνατότητα να ξεκουραστεί
στην παρούσα στιγμή—όχι το λεπτό κομμάτι του παρόντος που χωρίζει αυτό που ήταν
από αυτό που θα είναι, αλλά το αιώνιο Τώρα που περιέχει όλο τον χρόνο μέσα στην
ευρύχωρη αγκαλιά του.
Αυτή η
κατάσταση που οι αρχαίοι ονόμαζαν Γιογκαρούδα—αυτή η κατάσταση του να είναι
εδραιωμένος στη γιόγκα, του να έχει σκαρφαλώσει τη σκάλα της πνευματικής ανόδου
και να έχει βρει σταθερό πάτημα σε μια υψηλότερη πλατφόρμα
συνείδησης—αντιπροσωπεύει ένα κρίσιμο κατώφλι στο ταξίδι του αναζητητή. Ωστόσο,
ακόμα και εδώ, σε αυτό το υπερυψωμένο σημείο θέας, το έργο δεν είναι
ολοκληρωμένο. Κάποιος πρέπει ακόμα να ανακτήσει τον εαυτό του από τη θάλασσα της
γέννησης και του θανάτου, αυτό τον απέραντο ωκεανό της κυκλικής ύπαρξης στον
οποίο η συνείδηση πνίγεται από αμνημονεύτων χρόνων.
Η μεταφορά της
θάλασσας δεν επιλέγεται απερίσκεπτα. Η γέννηση και ο θάνατος δεν είναι απλώς
βιολογικά γεγονότα που σηματοδοτούν την αρχή και το τέλος μιας μοναδικής ζωής,
αλλά μάλλον ο θεμελιώδης ρυθμός της ίδιας της φανερής ύπαρξης. Κάθε στιγμή
φέρνει μια γέννηση—σκέψεων, αισθήσεων, αντιλήψεων, συναισθημάτων—και κάθε στιγμή
φέρνει έναν θάνατο καθώς αυτά τα φαινόμενα διαλύονται πίσω στην άμορφη πηγή από
την οποία προέκυψαν. Το να είναι κανείς παγιδευμένος σε αυτή τη θάλασσα είναι να
ρίχνεται ασταμάτητα από κύματα γένεσης, χωρίς ποτέ να βρίσκει στερεό έδαφος,
χωρίς ποτέ να αγγίζει τον πυθμένα του ωκεανού όπου όλη η κίνηση σταματά και
βασιλεύει τέλεια ησυχία.
Το μέσο
ανάκτησης από αυτό το πνίξιμο περιγράφεται ως αφοσίωση στη σωστή
διάκριση—βιβέκα, αυτή η ικανότητα διάκρισης που μπορεί να διακρίνει μεταξύ του
πραγματικού και του μη πραγματικού, μεταξύ του αιώνιου και του παροδικού, μεταξύ
του Εαυτού και του μη-Εαυτού. Αυτή η διάκριση δεν είναι κρύα ή πνευματική, όχι
θέμα απλής καταγραφής φαινομένων σε κατηγορίες. Μάλλον, είναι μια ζωντανή σοφία,
εμποτισμένη με αφοσίωση, τροφοδοτούμενη από μια ειλικρινή λαχτάρα για αλήθεια.
Βλέπει μέσα από τη μεταμφίεση των εμφανίσεων όχι με περιφρόνηση αλλά με καθαρή,
συμπονετική ματιά, αναγνωρίζοντας το θεϊκό παιχνίδι ενώ δεν παγιδεύεται πλέον
από αυτό.
Ο σοφός
άνθρωπος, έχοντας αποκτήσει έστω και μια ματιά αυτής της διακριτικής σοφίας,
κάνει μια ριζική επιλογή: να εγκαταλείψει όλα τα έργα με την συμβατική έννοια
και να εστιάσει πλήρως στην πραγματοποίηση του Άτμαν. Αυτή η εγκατάλειψη είναι
ίσως η πιο παρεξηγημένη πλευρά του πνευματικού δρόμου. Δεν σημαίνει να γίνει
παθητικός ή αδρανής, να κείται ακίνητος σαν πέτρα ενώ η ζωή περνάει. Μάλλον,
σημαίνει να σταματήσει να ταυτίζεται με τον δράστη, να μην διεκδικεί πλέον
ιδιοκτησία των πράξεων και των καρπών τους. Σημαίνει να επιτρέπει στις πράξεις
να ρέουν φυσικά από τα βάθη της ύπαρξης αντί να οδηγούνται από τους
επιφανειακούς ανέμους της επιθυμίας και της αποστροφής.
Αυτή η
πρακτική στοχεύει σε τίποτα λιγότερο από το να κόψει τα δεσμά της γέννησης και
του θανάτου—αυτά τα αόρατα δεσμά που κρατούν τη συνείδηση δεμένη στον τροχό της
γένεσης. Αυτά τα δεσμά δεν είναι εξωτερικοί περιορισμοί που επιβάλλονται από
κάποιον κοσμικό δεσμοφύλακα, αλλά μάλλον τα προϊόντα της άγνοιας, οι
συσσωρευμένοι κόμποι της λανθασμένης ταυτοποίησης που δένουν την επίγνωση σε
περιορισμένες μορφές ύπαρξης. Για να τα κόψει κανείς απαιτείται περισσότερο από
φιλοσοφική κατανόηση· απαιτείται μια μεταμόρφωση στα βαθύτερα επίπεδα της
ύπαρξης, μια επανακαλωδίωση του ίδιου του κυκλώματος μέσω του οποίου η συνείδηση
αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει την πραγματικότητα.
Η εικόνα του
κόψιμου υποδηλώνει τόσο βία όσο και ακρίβεια—βία με την έννοια ότι αυτή η
απελευθέρωση δεν μπορεί να είναι ήπια ή σταδιακή αν είναι να είναι
αποτελεσματική, και ακρίβεια στο ότι πρέπει να ξέρει κανείς ακριβώς πού να
χτυπήσει, ποιες κλωστές της ψευδαίσθησης να κόψει. Ωστόσο, το κόψιμο δεν γίνεται
με εξωτερικά εργαλεία αλλά με την κοφτερή λεπίδα της διορατικότητας,
σφυρηλατημένη στις φωτιές του διαλογισμού και σκληρυμένη στα νερά της
περισυλλογής. Κάθε χτύπημα κατανόησης χαλαρώνει άλλο ένα δεσμό, απελευθερώνει
άλλον έναν περιορισμό, μέχρι τελικά η τελευταία κλωστή να σπάσει και η συνείδηση
να σταθεί ελεύθερη.
Αλλά τι
σημαίνει αυτή η ελευθερία; Ποιο τοπίο ανοίγεται μπροστά σε εκείνον που έχει
πραγματικά κόψει τα δεσμά της κυκλικής ύπαρξης; Εδώ η γλώσσα φτάνει στο απόλυτο
όριό της, γιατί πώς μπορούν λέξεις που εξελίχθηκαν για να περιγράψουν τον κόσμο
της μορφής και της αλλαγής να συλλάβουν επαρκώς αυτό που υπερβαίνει κάθε μορφή,
κάθε αλλαγή; Η απελευθερωμένη κατάσταση περιγράφεται μερικές φορές ως
σατ-τσιτ-άναντα: ύπαρξη-συνείδηση-ευδαιμονία, ωστόσο ακόμα και αυτές οι λέξεις
είναι απλώς δείκτες, δάχτυλα που δείχνουν ένα φεγγάρι που πρέπει να δει κανείς
απευθείας για να το γνωρίσει.
Ίσως είναι πιο
ακριβές να μιλήσουμε για το τι ΔΕΝ είναι η Απελευθέρωση. Δεν είναι μια εμπειρία,
γιατί όλες οι εμπειρίες αναδύονται και εξαφανίζονται, ενώ η Απελευθέρωση είναι
αιώνια. Δεν είναι μια κατάσταση που πρέπει να επιτευχθεί, γιατί όλες οι
καταστάσεις είναι προσωρινές, ενώ η Απελευθέρωση είναι η αμετάβλητη φύση
κάποιου. Δεν είναι κάτι που συμβαίνει σε κάποιον, γιατί στην αληθινή
Απελευθέρωση, η ίδια η αίσθηση του να είναι ένας ξεχωριστός κάποιος διαλύεται
σαν πρωινή ομίχλη μπροστά στον ανατέλλοντα ήλιο. Αυτό που μένει δεν είναι ούτε
κάτι ούτε τίποτα, ούτε ύπαρξη ούτε μη-ύπαρξη, αλλά μάλλον το έδαφος από το οποίο
αναδύονται όλες αυτές οι διακρίσεις—η καθαρή επίγνωση που μαρτυρεί τόσο την
ύπαρξη όσο και τη μη-ύπαρξη χωρίς να αγγίζεται από καμία.
Ο δρόμος προς
αυτή την πραγματοποίηση δεν είναι σημειωμένος σε κανέναν χάρτη, δεν μπορεί να
εντοπιστεί από κανένα GPS
της ψυχής. Περιπλανιέται μέσα από εδάφη της καρδιάς που κάθε ταξιδιώτης πρέπει
να πλοηγηθεί σύμφωνα με τη δική του εσωτερική πυξίδα. Για κάποιους, περνάει μέσα
από κοιλάδες αφοσίωσης, όπου η αγάπη για το Θεϊκό καίει τα σκουπίδια του
διαχωρισμού. Για άλλους, σκαρφαλώνει στις κορυφές της διάκρισης, όπου ο αραιός
αέρας της καθαρής φιλοσοφίας αποκαλύπτει πανοράματα αλήθειας. Άλλοι βρίσκουν τον
εαυτό τους να περπατούν τον μεσαίο δρόμο του διαλογισμού, όπου στην ισορροπημένη
ησυχία της ισορροπίας, η πόρτα προς το απόλυτο ανοίγει αθόρυβα.
Ωστόσο,
ανεξάρτητα από τα συγκεκριμένα περιγράμματα του ταξιδιού κάποιου, ορισμένα
ορόσημα εμφανίζονται σταθερά. Υπάρχει πάντα η αρχική στροφή μακριά από τις
εξωτερικές ικανοποιήσεις, εκείνη η στιγμή που οι απολαύσεις του κόσμου
αποκαλύπτουν την απόλυτη αδυναμία τους να ικανοποιήσουν την βαθύτερη πείνα.
Υπάρχει η αναζήτηση καθοδήγησης, η αναγνώριση ότι δεν μπορεί κανείς να πλοηγηθεί
σε αυτά τα λεπτά εδάφη μόνος του. Υπάρχει η υπομονετική εργασία της κάθαρσης, η
σταδιακή διαύγεια της συνείδησης μέσω πρακτικής και πειθαρχίας. Και υπάρχει
τελικά η χάρη της αναγνώρισης, εκείνη η στιγμή πέρα από όλες τις στιγμές όταν
αυτό που ήταν πάντα αληθινό αποκαλύπτεται σε εκπληκτική σαφήνεια.
Αυτή η
αναγνώριση δεν έρχεται ως ανταμοιβή για την προσπάθεια, αν και η προσπάθεια
μπορεί να προετοιμάσει το έδαφος για την εμφάνισή της. Έρχεται ως δώρο, ωστόσο
όχι από κάποιον εξωτερικό δωρητή. Αναδύεται ως η βαθύτερη φύση κάποιου, που
πάντα περίμενε—υπομονετική σαν την αιωνιότητα—για τα σύννεφα της σύγχυσης να
διαλυθούν. Σε αυτή την αναγνώριση, όλες οι ερωτήσεις διαλύονται όχι επειδή έχουν
απαντηθεί αλλά επειδή ο ερωτών εξαφανίζεται στην απέραντη έκταση αυτού που
ανακαλύπτεται. Ο αναζητητής γίνεται το αναζητούμενο, ο εραστής συγχωνεύεται στον
αγαπημένο, το κύμα αναγνωρίζει τον εαυτό του ως ωκεανό.
Και έτσι η
αρχαία διδασκαλία, που μεταδίδεται σε αμέτρητες γενιές, καταλήγει σε αυτό: κάτω
από όλη την πολυπλοκότητα της πνευματικής πρακτικής, πίσω από όλο την περίτεχνη
σκαλωσιά της φιλοσοφίας και της τεχνικής, κρύβεται μια απλή αλήθεια. Κάποιος
είναι ήδη αυτό που επιδιώκει να γίνει. Η Απελευθέρωση δεν είναι μια μελλοντική
κατάκτηση αλλά μια παρούσα πραγματικότητα, κρυμμένη μόνο από τα συσσωρευμένα
συντρίμμια της άγνοιας και της λανθασμένης ταυτοποίησης. Το πνευματικό ταξίδι
είναι λοιπόν όχι μια κίνηση προς κάτι νέο αλλά μια αφαίρεση αυτού που κρύβει
αυτό που ήταν πάντα—ένας γυρισμός στο σπίτι, σε ένα σπίτι που δεν έχει ποτέ
πραγματικά αφήσει.
Στο τέλος,
όταν όλα τα τελετουργικά έχουν ολοκληρωθεί και παραμεριστεί, όταν όλες οι γραφές
έχουν μελετηθεί και απελευθερωθεί, όταν όλα τα φιλοσοφικά επιχειρήματα έχουν
εξαντληθεί και τα έχουμε υπερβεί, αυτό που μένει είναι απλά αυτό: η ήσυχη γνώση
της ύπαρξης, το καθαρό φως της συνείδησης που αναγνωρίζει τον εαυτό της, η
αιώνια παρουσία που δεν γεννήθηκε ποτέ και δεν μπορεί ποτέ να πεθάνει. Αυτή
είναι η Απελευθέρωση πέρα από όλες τις απελευθερώσεις, η ελευθερία που δεν
χρειάζεται έργα για να εδραιωθεί, η αθανασία που κανένας πλούτος δεν μπορεί να
αγοράσει. Είναι ο Άτμαν που αποκαλύπτει τον εαυτό του ως αυτό που ήταν πάντα—όχι
ένα μακρινό στόχο που πρέπει να επιτευχθεί αλλά το ίδιο το έδαφος πάνω στο οποίο
ο αναζητητής στεκόταν πάντα, η ίδια η επίγνωση μέσω της οποίας συμβαίνει όλη η
αναζήτηση, η ίδια η ζωή που εμψυχώνει κάθε στιγμή του ταξιδιού.
Εδώ, σε αυτή
την αναγνώριση, όλη η προσπάθεια σταματά όχι σε ήττα αλλά σε εκπλήρωση. Ο δρόμος
χωρίς δρόμο φτάνει στο συμπέρασμά του, που ήταν επίσης και η αρχή του. Και στην
απέραντη σιωπή που ακολουθεί, κάτι μέσα ψιθυρίζει την αιώνια επιβεβαίωσή του:
Είμαι Αυτό.
