Η Εσωτερική Θεώρηση
Υπάρχει στην Εσωτερική Παράδοση μια Αντικειμενική Αντίληψη της
Πραγματικότητας που προέρχεται από την ολοκληρωτική και χωρίς συνθήκες Βίωση
της Πραγματικότητας (μια Άμεση Ανόθευτη και Πλήρης Θέαση της Πραγματικότητας,
όπως είναι) κι όχι από κάποια υπό όρους αντίληψη ή νοητική σύλληψη. Είναι η
Αλήθεια. Αυτή η Υπερβατική Εμπειρία προσεγγίζεται στις διάφορες Παραδόσεις μέσα
στις ιδιαίτερες συνθήκες και σε συγκεκριμένα φιλοσοφικά και γλωσσικά πλαίσια με
τους εκάστοτε αντίστοιχους
γνωσιολογικούς όρους. Αυτό σημαίνει πολύ απλά ότι σε όποια Παράδοση κι
αν «εμβαθύνουμε» θα φτάσουμε τελικά στην Μία Γενική Αντικειμενική Αλήθεια. Αυτή
η Αλήθεια αποτελεί την «Καρδιά» όλων των Παραδόσεων κι όλων των σοβαρών (κι όχι
επιφανειακών) θρησκευτικών προσεγγίσεων της Πραγματικότητας.
Μπορούμε να το δούμε αυτό στην απλή παράθεση (και εκ των πραγμάτων
συγκριτική θεώρηση) των σημαντικότερων Εσωτερικών Παραδόσεων, του Βουδισμού,
της Βεδάντα, του Γιόγκα, του Χριστιανικού Μυστικισμού (όπου θα αναφερθούμε σε
τρεις σημαντικές μορφές του Μυστικισμού, τον Διονύσιο Αρεοπαγίτη του 6ου
αιώνα, τον Μάιστερ Έκχαρτ του (13ου) 14ου αιώνα και του Ιάκωβο
Μπέμε του (16ου) 17ου αιώνα).
Αυτό που μας ενδιαφέρει (και σε αυτό που θέλουμε να επιστήσουμε την προσοχή)
είναι, σε όλες αυτές τις Παραδόσεις ο Ορισμός Μιας Μοναδικής Πραγματικότητας,
που είναι η Πραγματικότητα (το Θεμέλιο, το Στήριγμα κι η Ύστατη Ουσία) της
Φαινομενικής Πραγματικότητας. Δεν μας ενδιαφέρει μια απλή ή αναλυτική παρουσίαση
των Παραδόσεων. Άλλωστε αναφερόμαστε συνέχεια σε αυτές τις Διδασκαλίες.
Βουδισμός
Ο Βουδισμός είναι, και από Εσωτερική άποψη και θρησκειολογικά, η πιο
σημαντική Παράδοση-Φιλοσοφική Διδασκαλία-Θρησκεία για πολλούς λόγους. Αυτό δεν
μειώνει την αξία των άλλων Παραδόσεων. Ο Βουδισμός, στην «ιστορική»
γνωσιολογική εξέλιξή του «επαναδιατυπώθηκε» σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης
νοημοσύνης, από το πιο
εξωτερικό-ρεαλιστικό μέχρι το πιο «αφηρημένο»: Βουδισμός (νοημοσύνη
στραμμένη στο «εξωτερικό»), Μαντυαμάκα (Διαλεκτική Νοημοσύνη), Γιογκακάρα
(Αντικειμενική Νοημοσύνη), Τσαν-Ζεν (Πραγματική Νοημοσύνη). Αυτό δείχνει όχι
μόνο την πλήρη ανάπτυξη αυτής της Διδασκαλίας, αλλά και την ολοκληρωμένη
προσέγγιση της Πραγματικότητας, από διάφορες σκοπιές. Αυτό ήταν απαραίτητο
γιατί ο Βουδισμός απευθύνονταν σε όλες τις «κατηγορίες» των ανθρώπων, σε όποιο
επίπεδο κι αν ανήκαν. Όλα αυτά ισχύουν μέχρι σήμερα και θα ισχύουν πάντα. Κι
αυτό αποδεικνύει την «Διαχρονικότητα» της Βουδιστικής Διδασκαλίας.
Σε όλες τις «Σχολές» της Βουδιστικής Φιλοσοφίας (Γνωσιολογίας) η
Πραγματικότητα είναι Μία, Μη-δυαδική.
Στον Βουδισμό Υπάρχει μόνο Μία Πραγματικότητα, το Ασαμσκρίτα (το Βασίλειο
του Ασαμσκρίτα, Ουντάνα, VIII, I, 1ος αιώνας π.Χ.) που «περιλαμβάνει» όλα τα
φαινόμενα-σαμσκρίτα. Η Αλήθεια των φαινομένων ολοκληρώνεται στο Νιρβάνα, στην
πλήρη διάλυση της άγνοιας, της αυταπάτης. Έτσι αποδεικνύεται ουσιαστικά ότι
Νιρβάνα και Σαμσάρα είναι τελικά Μία Πραγματικότητα, η Πραγματικότητα. Για τον
Φωτισμένο «νου» τα φαινόμενα δεν είναι ούτε μια άλλη πραγματικότητα, ούτε
«εμπόδιο», είναι απλά δραστηριότητες, πραγματικές κι ονειρικές ταυτόχρονα.
Στο Μαντυαμάκα Υπάρχει μόνο Μία Πραγματικότητα, το
Σουνυάτα (Κενότητα), το Χωρίς Ιδιότητες αλλά Πλήρες από Ζωή Υπόβαθρο, που
αφήνει την «ανάδυση» των φαινομένων χωρίς να Αλλοιώνεται. Η Διαλεκτική Ανάλυση
αποκαλύπτει την πραγματική «ουσία» των φαινομένων που είναι η Κενότητα.
Στο Γιαγκακάρα δεν Υπάρχει παρά Μόνον-Συνείδηση
(Μόνον-Νους). Τα φαινόμενα «αναδύονται» και «διαλύονται» στην Απεραντοσύνη της
Συνείδησης, όπως στον Ουρανό σχηματίζονται συμπυκνώσεις-σύννεφα, που διαλύονται
πάλι στον Ανοιχτό Ουρανό.
Στο Τσαν-Ζεν Υπάρχει Μόνο η Φωτισμένη Φύση του
Βούδα, η Ανοιχτή Συνείδηση, ο Ασύλληπτος Αρχέγονος Νους που Ρέει Αιώνια Χωρίς
να εμποδίζεται από τίποτα. Το «σταμάτημα» σε κάποια αντίληψη δημιουργεί την
άγνοια, την διαστρεβλωμένη αντίληψη της πραγματικότητας. Η «αποκατάσταση»
ελευθερώνει την Ζωή.
Τελικά, στον Βουδισμό, δεν έχει σημασία που είμαστε
(ποια είναι η «δεδομένη συνείδηση»). Όποιο Μονοπάτι («Σχολή») κι αν πάρουμε
Αναδυόμαστε στην Μία Πραγματικότητα, είτε το ονομάζουμε Νιρβάνα, είτε Κενότητα,
είτε Μόνο-Συνείδηση, είτε Φύση του Βούδα.
Στην πραγματικότητα, όταν σταθούμε «ακίνητοι» (τι
σημαίνει πραγματικά αυτό χρειάζεται μια εξήγηση) και δούμε κατανοούμε την
Μοναδική Πραγματικότητα γιατί είναι μέσα στην «Φύση» μας να κατανοούμε, πηγαία,
αυθόρμητα κι ανεμπόδιστα.
Η «Πειθαρχία», η «Άσκηση», οι «πρακτικές» κι όλα
αυτά που αναλύονται αιώνες τώρα χρειάζονται μόνο για να «απεμπλακεί» ο
δυαδικός-νους από την λανθασμένη αντίληψη. Τελικά αυτό που «πραγματοποιείται»
είναι ήδη η «Φύση» μας, εξαρχής και για πάντα. Η «άγνοια» είναι πάντα ένα
παροδικό φαινόμενο.
Βεδάντα
Σύμφωνα με την Διδασκαλία της Αντβάιτα Βεδάντα Υπάρχει Μία και Μοναδική
Πραγματικότητα, το Βράχμαν, που τα Περιλαμβάνει Όλα, και τα Φαινόμενα. Είναι η
Αρχέγονη Πραγματικότητα που Δημιουργεί, Διατηρεί και Αποσύρει Μέσα της το
σύμπαν. Είναι το Θείο Έδαφος της ύπαρξης, κάθε ύπαρξης (Divine Ground of all being). Υπάρχει Μία Πραγματικότητα, όχι δύο (το Βράχμαν και τα
Φαινόμενα). Τα Φαινόμενα δεν είναι παρά Δραστηριότητα, Κίνηση της
Πραγματικότητας μέσα στον Χώρο και τον Χρόνο. Υπάρχουν μόνο σαν Στιγμιαία
Φαινόμενα που δεν αφήνουν ίχνη αλλά «κληροδοτούν» ιδιότητες στα επόμενα
φαινόμενα (κι έτσι υπάρχει συνέπεια και συνέχεια στην Δημιουργία). Τα Φαινόμενα
όχι μόνο είναι εξαρτημένα από την Πραγματικότητα αλλά δεν έχουν καν δική τους
ουσία, δεν είναι ξεχωριστές υπάρξεις. Το Σύμπαν (όλοι οι κόσμοι) δεν προέρχεται
απλά από το Βράχμαν, είναι το Βράχμαν, Δραστηριότητες του Βράχμαν. Μόνο ο
δυαδικός (συγχυσμένος) νους βλέπει τα φαινόμενα σαν κάτι ξεχωριστό από την
Πραγματικότητα, σαν μια άλλη πραγματικότητα. Προφανώς αυτή η «οπτική» είναι
λανθασμένη. Η Αλήθεια των Φαινομένων δεν είναι στα Φαινόμενα αλλά στην πίσω από
αυτά Πραγματικότητα. Αλλιώς, η Πραγματικότητα είναι το Αιώνιο, πίσω και πέρα
από το φαινομενικό.
Όταν η Συνείδηση Αναδύεται στην Πραγματικότητα βλέπει ότι υπάρχει μόνο Μία
και Μοναδική Πραγματικότητα. Αυτό σημαίνει ότι μόνο βιωματικά μπορούμε να
Προσεγγίσουμε την Πραγματικότητα. Δεν μπορούμε να την «αντιληφθούμε», ούτε να
την νοήσουμε (να σχηματίσουμε κάποια έννοια για Αυτήν). Πολύ περισσότερο δεν
μπορούμε να την βρούμε στην εξωτερική εμπειρία, στους κατώτερους κόσμους.
Αν Υπάρχει Μόνο Μία Πραγματικότητα, κι αν Είμαστε Ήδη Αυτή η Πραγματικότητα,
δεν χρειάζεται να γίνουμε κάτι, να πραγματοποιήσουμε κάτι. Αν αυτό σημαίνει την
πλήρη απόσυρση από τον εξωτερικό κόσμο των φαινομένων, την «διάλυση» όλων των
δραστηριοτήτων που «παράγουν» φαινόμενα, τότε ναι, δεν χρειάζεται να κάνουμε
τίποτα. Η Πραγματικότητα Αναδύεται από Μόνη της. Όταν όμως δεν Είμαστε Καθαρή
Συνείδηση αλλά είμαστε ήδη εμπλεκόμενοι στα φαινόμενα, πιστεύουμε ότι είμαστε
κάτι (διαφορετικό από την Πραγματικότητα) κι ότι πρέπει να βιώσουμε την
Πραγματικότητα, κλπ. Έτσι λειτουργεί ο δυαδικός νους που δίνει πίστη (κι
αληθοφάνεια) στα φαινόμενα.
Στην πραγματικότητα η Τζνάνα (ή η Τζνάνα Γιόγκα) δεν έχει τίποτα να κάνει
με άσκηση, πειθαρχία, προσπάθεια, επίτευξη, οτιδήποτε. Το Αληθινό Σαμάντι
Πραγματοποιείται όταν εγκαταλείπονται όλες οι λανθασμένες ιδέες. Κι είναι όλες
οι ιδέες λανθασμένες. Αυτός ο Δρόμος οδηγεί στην πλήρη κενότητα (από την άποψη
του δυαδικού νου) ή στην Πλήρη Απελευθέρωση, στην Αληθινή Ελευθερία (από την
άποψη του αφυπνισμένου νου).
Η Συνείδηση στο Σαμάντι είναι Πλήρως Ακίνητη (Still, Ακίνητη, Ήσυχη, Ήρεμη) αλλά σε Πλήρη Εγρήγορση, σε
Πλήρη Επαφή και σε Πλήρη «Ανταπόκριση» προς τα Φαινόμενα. Η Πραγματικότητα που
Βιώνουμε είναι Πλήρης, τα Περιλαμβάνει Όλα (και τα Φαινόμενα) αλλά τα Βλέπει με
την Ορθή Ματιά, δεν «παραπλανάται» πιά. Αυτή είναι η πραγματική έννοια της
Μη-δυαδικής Εμπειρίας.
Sarvam khalvidam brahma,
"Όλα αυτά είναι Βράχμαν" (Chandogya Upanishad 3.14.1).
Έχει ειπωθεί πριν αιώνες. Αλλά υπάρχουν άνθρωποι που ακόμα δεν κατανοούν.
Γιόγκα
Ο Πανταζάλι ξεκινά το «Γιόγκα-Σούτρας» με τέσσερις λέξεις που λένε τα πάντα
(αν μπορείς να κατανοήσεις). «Γιόγκα Τσίττα Βρίττι Νιρόντχα», «Γιόγκα είναι η εξάλειψη
των διακυμάνσεων του νου», (Γ.Σ. Ι,2).
Εδώ εμπεριέχεται μια Ολόκληρη Φιλοσοφία, μια Πλήρης Πνευματική Πρακτική κι ένα Εσωτερικό
Βίωμα της Πραγματικότητας.
Τι είναι για τον Πανταζάλι «Τσίττα»; Τι είναι «βρίττις»; Τι ακριβώς
σημαίνει «νιρόντχα»;
Το «Τσίττα» είναι η Αρχή της Συνείδησης, η Απόλυτη Συνείδηση. Έχει την ίδια
εσωτερική έννοια που έχει το «Τσιτταμάτρα» (Μόνον-Νους) στο Βουδιστικό
Γιογκακάρα. Είναι η Καθαρή Συνείδηση. Υπάρχει μόνο Καθαρή Συνείδηση. Η
Ανθρώπινη Συνείδηση είναι Καθαρή Συνείδηση, Χωρίς Ιδιότητες, Πέρα από τον Χώρο,
Πέρα από τον Χρόνο.
Τι είναι λοιπόν αυτό που «διαφοροποιεί» τις υπάρξεις; Τι είναι αυτό που
«διαφοροποιεί» την «δεδομένη συνείδηση» που βιώνει ο άνθρωπος από την Καθαρή
Συνείδηση; Είναι τα «βρίττις», το «περιεχόμενο» της Συνείδησης, οι
«διακυμάνσεις». Οι «διακυμάνσεις» δημιουργούν τις αντικειμενικές καταστάσεις
και τις υποκειμενικές εμπειρίες, όλη αυτή την ποικιλία των κόσμων και της ζωής.
Η Μόνη Πραγματικότητα είναι η Καθαρή Συνείδηση, Αυτό που Βλέπει η Καθαρή
Συνείδηση, που περιλαμβάνει κι όλες τις δραστηριότητες, τα βρίττις, την
ποικιλία των φαινομένων.
Έτσι όταν μιλάμε για τον Άνθρωπο μιλάμε για την Καθαρή Συνείδηση που έχει
και λειτουργεί μέσα από ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο (τα βρίττις).
Λειτουργώντας ο άνθρωπος, όχι σαν Καθαρή Συνείδηση αλλά μέσα από το
«περιεχόμενο» προφανώς βλέπει μια αλλοιωμένη πραγματικότητα.
Για να μπορέσει ο άνθρωπος να βιώσει την Πραγματικότητα, να Δει Καθαρά, θα
πρέπει να μείνει Ακίνητος, Ήρεμος, Ήσυχος, Σιωπηλός (στην σκέψη), Χωρίς εγώ.
Αυτό περιγράφει την Οδό, τα Στάδια, τα Σκαλοπάτια, που οδηγούν στην εξάλειψη
των βρίττις που σχετίζονται με το σώμα, τις αισθήσεις, το νου, την αίσθηση της
ύπαρξης.
Στην πραγματικότητα, εφόσον η Καθαρή Συνείδηση είναι το Μόνο Σταθερό
Υπόβαθρο της Ύπαρξης κι οι «διακυμάνσεις» (που «διαφοροποιούν» την ύπαρξη)
είναι πρόσκαιροι σχηματισμοί, δεν θα έπρεπε να υπάρχει δυσκολία στην
εγκατάλειψη όλων των απατηλών φαινομένων. Αυτό που στην πραγματικότητα δεσμεύει
τους ανθρώπους δεν είναι ο κόσμος (που έτσι κι αλλιώς ακολουθεί την πορεία
του), είναι οι προσωπικές ταυτίσεις με καταστάσεις και συμπεριφορές. Το
πρόβλημα δεν είναι στην σχέση μας με τον κόσμο, είναι στις υποκειμενικές
αυταπάτες που πρέπει να απορριφθούν. Όταν όλα αυτά εξαντληθούν η Πραγματικότητα
Φαίνεται όπως Είναι, Ολόκληρη, εμπεριέχοντας και τα φαινόμενα.
Χριστιανικός Μυστικισμός
Διονύσιος Αρεοπαγίτης
Ο μοναδικός αντικειμενικός όρος (για την μυστική σκέψη του Διονυσίου) που
μπορεί να «προσεγγίσει» την Μοναδική Πραγματικότητα, τον Θεό, είναι ο «Θείος
Γνόφος». Η Πραγματικότητα είναι Υπερβατική, πέραν κάθε Αντίληψης και Νόησης και
κάθε έννοιας υπαρκτού. Ό,τι Υπάρχει («Θεός», Δημιουργία, Κόσμοι, Οντότητες,
Άνθρωπος…) είναι «Θεοφάνεια», «Ενδείξεις Θεού», Ενέργειες ή Δραστηριότητες,
Ίχνη Φαινομένων του Θεού. Έτσι η Αληθινή Γνώση της Πραγματικότητας (του Θεού)
δεν μπορεί παρά να είναι Αποφατική, πρέπει να Υπερβούμε κάθε αντιληπτική ή
φαινομενική πραγματικότητα, να Εισέλθουμε Βιωματικά στον «Θείο Γνόφο». Δια της
«Αγνωσίας» γνωρίζουμε, βιώνουμε το Ασύλληπτο Μυστήριο της Θείας
Πραγματικότητας. Εδώ μιλάμε για Άμεση
Εμπειρία, Άμεση Θέαση της Πραγματικότητας κι όχι για κάποιο αντιληπτικό
περιεχόμενο. Η Πραγματικότητα δεν μπορεί να γίνει αντιληπτικό αντικείμενο. Στην
Οδό της Καταφατικής Γνώσης δεν γνωρίζουμε παρά φαινόμενα. Προφανώς δεν είναι
αυτή η Αληθινή Οδός.
Έτσι, μόνο με την Άμεση Εμπειρία, με την Βιωματική Θέαση της
Πραγματικότητας (κι όχι μέσω της Αντίληψης, της Νόησης, ή της Αίσθησης)
μπορούμε να Προσεγγίσουμε την Αντικειμενική Αλήθεια, Υπερβαίνοντας κάθε
«Θεοφάνεια». Η «Θεοφάνεια» (άσχετα με το «που», το «πότε», το «πως», ή το
«γιατί», που «απασχολούν» τον ανθρώπινο στοχασμό) Θεμελιώνεται, Στηρίζεται κι
Αναφέρεται στην Πραγματικότητα. Είναι Θεία Ενέργεια (Ενέργειες),
Δραστηριότητες, Φαινόμενα με Ορίζοντα την Πραγματικότητα. Δεν είναι Αληθινή ή
Ψεύτικη, είναι απλά ένα «Γίγνεσθαι» που Εξαντλείται στην Πραγματικότητα που
είναι η Πηγή του.
Τι είναι λοιπόν, μέσα στην μυστική σύλληψη του Διονυσίου η «Οντότητα», ο «Άνθρωπος»; Δεν υπάρχει παρά Μια Μοναδική Πραγματικότητα και «θεοφάνειες» που πηγάζουν, ενυπάρχουν και τελειώνονται στην
Πραγματικότητα. Ο Άνθρωπος είναι η Πραγματικότητα που «εμφανίζεται», σαν
«θεοφάνεια» μέσα στον Χώρο, τον Χρόνο και τις ιδιαίτερες συνθήκες και
καταστάσεις. Ο Άνθρωπος Ολοκληρώνεται μέσα στην Πραγματικότητα. Δεν υπάρχει
άλλη Οδός.
Για την Μυστική Θεολογία του Διονυσίου, έχουν γραφεί πολλά και σε
πανεπιστημιακούς διαδρόμους και σε γραφεία αναζητητών, άλλοτε εμπνευσμένα κι
άλλοτε ανόητα. Το σημαντικό είναι να Βαδίσει κάποιος την Αποφατική Οδό ο ίδιος,
να έχει Άμεση Θέαση της Πραγματικότητας ο ίδιος. Τότε θα κατανοήσει όχι μόνο
τον Διονύσιο αλλά τα πάντα.
Μάιστερ Έκχαρτ
Για τον Έκχαρτ υπάρχει Μια Μοναδική Πραγματικότητα που ονομάζει Θεμέλιο (Grund) του Παντός και των Πάντων. Είναι η Θεότητα (Gottheit) που «Δημιουργεί» τα Πάντα, τον Θεό (Gott), τους Κόσμους, τα όντα και τις οντότητες. Είναι το
«Βάθος» των Πάντων. Είναι ταυτόχρονα η «άρνηση της αρνήσεως» (η πλήρης εξάλειψη
της αντίληψης), το «μηδέν» (της δυαδικής συνηθισμένης αντίληψης).
Από το Μη Αντιληπτό Βάθος της Θεότητας εξέρχονται σαν «απορροές» τα Πάντα.
Το Βάθος είναι το Βάθος των Πάντων, κάθε οντότητας, είναι η Πραγματικότητά τους.
Τελικός Σκοπός όλης της Δημιουργίας κι όλων των όντων είναι η Επιστροφή στο
Βάθος, στην Αρχική Ενότητα της Θεότητας στην Αιώνια Ζωντανή Ακινησία που είναι
Χωρίς Ιδιότητες, Όρους και Όρια.
Ο Άνθρωπος στην Μυστική Σκέψη του
Έκχαρτ δεν είναι παρά το Βάθος, η Θεότητα, που Εκδηλώνεται στην «Δημιουργία»,
στους Κόσμους. Αυτό σημαίνει το «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν» του βιβλίου «Γέννεσις».
Αυτό σημαίνει ότι ο Άνθρωπος έχει μέσα του τον Θείο Σπινθήρα, ένα Αδημιούργητο Στοιχείο, που είναι πέρα από τον Χώρο και τον
Χρόνο, πέρα από κάθε φαινομενική ύπαρξη.
Ο Έκχαρτ, στα Γερμανικά Κηρύγματά του που απευθύνονταν σε μύστες και
πιστούς βεβαιώνει πολλές φορές ότι το Βάθος της Ψυχής, του Ανθρώπου (Grund) είναι Αυτό το Ίδιο το Θεϊκό Βάθος (Grund): «Στο βάθος της ψυχής, εκεί το βάθος του θεού και το
βάθος της ψυχής είναι ένα βάθος» (Eckhart, Meister. Die Deutschen Werke. I. σελ. 253,5-6).
Στην πραγματικότητα ο Έκχαρτ μιλά για
μια Μοναδική Πραγματικότητα, που είναι η Πραγματικότητα όλων των Φαινομένων της
Δημιουργίας. Άδικα θα χαρακτηριζόταν σαν «πανθεϊστής». Κι ενώ μιλά για κάτι που
Βιώνει ο ίδιος σαν Βάθος, για κάτι που μπορεί να βιώσει κάθε άνθρωπος στο Βάθος
της οντότητάς του δεν γίνεται κατανοητός από τους ανθρώπους που ακολουθούν την
δυαδική αντίληψη της πραγματικότητας και κατηγορείται για αιρετικός. Το
ερώτημα, επτά αιώνες μετά παραμένει πάντα το ίδιο: Είναι η Αλήθεια αιρετική;
Φυσικά δεν περιμένουμε απάντηση από τους δυαδικούς ανθρώπους. Ακόμα και σήμερα
δεν κατανοούν τον Έκχαρτ. Ακόμα και ακαδημαϊκοί μελετητές είναι μακριά από την
Αλήθεια του Έκχαρτ.
Κατανοώντας ορθά την αντίληψη του Έκχαρτ
για την Μία Μοναδική Πραγματικότητα που είναι η Πραγματικότητα όλων των
Φαινομένων της Δημιουργίας μπορούμε να αντιληφθούμε το πραγματικό περιεχόμενο
της «μυστικής ένωσης (unio mystica). Μέσα στην Μυστική Αντίληψη του Έκχαρτ
είναι δυνατή η Βίωση του Βάθους της Ύπαρξης που είναι το Μοναδικό Βάθος της
Θεότητας. Με την απόσυρση από τον κόσμο, με την Υπέρβαση όλων των φαινομένων
της Δημιουργίας, φτάνουμε στο Υπέρτατο Άγνωστο, στο Θεμέλιο των Πάντων. Όπως
λέει ο Έκχαρτ: «εδώ
το βάθος του θεού είναι το δικό μου βάθος και το δικό μου βάθος είναι το βάθος
του θεού» ( Eckhart, Meister. Die Deutschen Werke. I. σελ. 90 ).
Αν ακολουθήσουμε την δυαδική σκέψη και
θεωρήσουμε τον Θεό διαφορετικό από τον άνθρωπο η «ένωση» με τον Θεό καθίσταται
προβληματική. Δεν ξεπερνιέται η δυαδικότητα.
Ιάκωβος Μπέμε
Η Υπέρτατη Πραγματικότητα, στην Μυστική σκέψη του Μπέμε είναι η Άβυσσος της
Ενότητας (Abyss),
το Αρχέγονο Τίποτα, η Πρωτογενής Θεότητα, το Θείο Τίποτα, Μία Ζωντανή
Πραγματικότητα, που Υπάρχει από Μόνη της, Μόνη της, Ολοκληρωμένη. Είναι το Ungrund, το Απόλυτο της Αποφατικής Θεολογίας, η Θεότητα (το Grund, το Gottheit του Μάιστερ Έκχαρτ). Ungrund σημαίνει Αυτό που δεν Στηρίζεται Πουθενά, το Ελεύθερο,
το Άπειρο, η Δυνατότητα του Παντός, το Αδιαφοροποίητο Απόλυτο, που είναι Χωρίς
Ιδιότητες και περιγραφή.
Το Ungrund Γεννά τα Πάντα, τα Περιέχει και τα
«Αφομοιώνει». Όλα αυτά που «Εμφανίζονται» είναι το Grund (Θεμέλιο, Βάση, Λόγος). Έτσι «Γεννιέται» ο Θεός (Ο
Τριαδικός Θεός), οι Τρεις Κόσμοι (ο Ουράνιος Κόσμος, ο Αόρατος
Νοητικός-Αστρικός Κόσμος, ο Εξωτερικός Κόσμος των Αισθήσεων, τα όντα και τα
πράγματα.. Όλα αυτά δεν είναι παρά Δραστηριότητες, Σχηματισμοί στο Ανέγγιχτο
Φόντο του Ungrund. Έτσι
έχουμε Μια Μοναδική Πραγματικότητα, το Ungrund (Uncreated, Unformed, το Ασχημάτιστο), που «Δέχεται» Μέσα του το Grund (Created, Formed, το Σχηματισμένο). Το Σχηματισμένο Βασίζεται,
Συντηρείται κι Αναφέρεται στο Ασχημάτιστο. Δεν είναι παρά «Ένδειξη», Σύμβολο
του Ασχημάτιστου. Η «Αλήθεια» του Σχηματισμένου είναι το Ασχημάτιστο. Έτσι σε
Αυτή την Κατάσταση δεν υπάρχει καμία δυαδικότητα.
Αν το Ungrund, το
Άκτιστο, Αδημιούργητο, είναι η Μοναδική Πραγματικότητα, η Αλήθεια κάθε Ύπαρξης,
Φαινομένου, Όντος και πράγματος, τότε κι ο Άνθρωπος δεν είναι παρά Αυτό, το Ungrund, που εκδηλώνεται με «μορφή». Πως λοιπόν
«προσανατολίζεται» ο άνθρωπος, που βαδίζει, που κατευθύνεται;
Η «Γέννηση» του Θεού Φέρνει το Φως στην Δημιουργία, στους Κόσμους και στα
όντα. Αλλά όπου υπάρχει Φως υπάρχει και Σκιά. Κι όσο «κατερχόμαστε» στους
Κόσμους το Σκοτάδι «πυκνώνει».
Ο Άνθρωπος Οφείλει να Ακολουθήσει την Οδό του Φωτός. Αυτή είναι η Αληθινή
Θρησκεία κι αυτή είναι η Μοναδική Ιερή Πράξη, η θρησκεία της καρδιάς που
γίνεται βίωμα και πράξη.
Ο Άνθρωπος Οφείλει να Ανυψωθεί πάνω από τους Κόσμους, μαζί με τον Θεό στην Άπειρη
Θεότητα του Ungrund.
Είναι σίγουρο (και μπορεί να αποδειχθεί) ότι η Μυστική Σκέψη του Μπέμε
είναι αυθεντική, πηγαία κι είναι εξολοκλήρου «δική» του. Κατά περίεργο τρόπο η
Διδασκαλία του για το Ungrund, Grund μοιάζει με την Διδασκαλία του Βούδα για το
Ασαμσκρίτα-σαμσκρίτα. Επίσης η Διδασκαλία για την Πρωτογεννή Θεότητα και τον
Θεό που «Γεννιέται» μοιάζει με την Βεδαντική Διδασκαλία για το Απρόσωπο Βράχμαν
και το Προσωπικό Τριμούρτι. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε κι άλλες τέτοιες
«ομοιότητες». Αυτές οι «ομοιότητες» δεν οφείλονται σε επηρεασμό ή δανεισμό.
Οφείλονται στο απλό γεγονός ότι όλοι οι Μύστες, σε όλες τις Παραδόσεις, βιώνουν
την Μία Μοναδική Πραγματικότητα, την Μία Εσωτερική Αλήθεια.
Η Ερμηνεία της Εικόνας
Υπάρχει Μία Μόνο Πραγματικότητα. Το «Φαινόμενο» έχει μόνο μία ουσία, μία
αλήθεια που διαλύεται στην Πραγματικότητα.
Η Πραγματικότητα Είναι Χωρίς Ιδιότητες, για αυτό η Λευκότητα, που
Συμβολίζει πάντα το Αγνό, το Καθαρό, το Ανόθευτο, το Ανοιχτό, το Ελεύθερο, το Ανεμπόδιστο, το
Πλήρες και Ολοκληρωμένο, την Μακαριότητα.
Το «Φαινόμενο» παριστάνεται σαν Ανοιχτός Κύκλος για να δείξει ακριβώς ότι ο
Ορίζοντας του Φαινομένου Διαλύεται στο Πραγματικό. Το «Όριο» κι η «Ολοκλήρωση»
του Φαινομένου είναι η Πραγματικότητα.
Ταυτόχρονα ο Κύκλος υποδεικνύει ότι η Ζωή του Φαινομενικού Πηγάζει από την
Απεραντοσύνη της Πραγματικότητας και «Καταλήγει» πίσω στην Πηγή της.
Συνάμα φανερώνεται η εξελικτική πορεία του Φαινομενικού προς την Ολοκλήρωση
μέσα στο Πραγματικό και Αποσαφηνίζεται η Οδός της Κατανόησης, η Πρακτική Οδός
για όσους εμπλέκονται ακόμα μέσα στην δυαδικότητα.
Τελικά η Πραγματικότητα Είναι Μία, Όλα. Δεν υπάρχουν δύο πραγματικότητες (η
Πραγματικότητα κι η Αυταπάτη) παρά μόνο για τον δυαδικό νου.
Η Θρησκειολογική Ανάλυση
Αγαπητοί φίλοι, η «ανώτερη επίγνωση» που πραγματοποίησαν όλοι οι
(σοβαροί) οπαδοί του εσωτερισμού είναι τελείως διαφορετική από την «επίγνωση
του συνηθισμένου ανθρώπου»...
Η ανώτερη,
διαφωτισμένη, επίγνωση, είναι άμεση, «εξωδιανοητική» σύλληψη της
Πραγματικότητας.
Η
απελευθερωμένη (από τους προσωπικούς μηχανισμούς που παραμορφώνουν) επίγνωση,
κατ’ αρχήν αντιλαμβάνεται τον εαυτό σαν μέρος Μίας Ευρύτερης Αντικειμενικής
Πραγματικότητας: σαν κέντρο επίγνωσης του Παγκόσμιου Αντικειμενικού... (χωρίς
αυτό να σημαίνει ότι ταυτίζεται ή απορροφάται στο Όλον).
Αυτή η
Ευρύτερη Αντίληψη, συμπεριλαμβάνει, αλλά ξεπερνά τον φυσικό κόσμο.
Οι πληροφορίες
από τον φυσικό κόσμο περνούν μέσα από τους διανοητικούς μηχανισμούς χωρίς
επεξεργασία, (χωρίς να αναφέρονται σε ένα εγώ, χωρίς διανοητική ανάλυση, χωρίς
αντιληπτική παραμόρφωση): Αντιλαμβάνεται από τον φυσικό κόσμο, απλά, αυτό που
είναι.
Μία τέτοια
επίγνωση βιώνει μόνο το τώρα (και δεν διασκορπίζεται στην φαντασία του αύριο
και την μνήμη του χθες)...
Η
μη-διαφωτισμένη επίγνωση του συνηθισμένου ανθρώπου λειτουργεί τελείως
διαφορετικά.
Κατ’ αρχήν η
επίγνωση λειτουργεί όχι σαν αυτόνομη επίγνωση, αλλά μόνο μέσα από τους παραμορφωτικούς
προσωπικούς μηχανισμούς.
Όλες οι
πληροφορίες αναφέρονται στο εγώ και συσχετίζονται με το εγώ. Αυτό είναι μία
σύνθετη διαδικασία που απαιτεί χρόνο (έστω και ελάχιστο): Έτσι εκδηλώνεται η
πρώτη παραμόρφωση κι όλα γίνονται «υποκειμενικά».
Εκδηλώνεται,
επιπρόσθετα, όχι μόνο η πρωτογενής διανοητική αντίληψη που υποκειμενικοποιεί,
αλλά και διανοητική δραστηριότητα, σκέψη, φαντασία, μνήμη, και συνεχής
επεξεργασία των πληροφοριών, για να κωδικοποιηθούν, να κατηγοριοποιηθούν,
κλπ...
Εκδηλώνεται
ακόμα μία διαρκής επιλεκτική πρόσληψη, των φυσικών γεγονότων.
Μία
μη-διαφωτισμένη επίγνωση προσπαθεί να μεταφέρει όλες τις πληροφορίες στο εγώ
και να τις συσχετίσει με το εγώ κι έτσι υποκειμενικοποιεί τα πάντα... Ακόμα και
την μεταφυσική εμπειρία μίας ανώτερης επίγνωσης, προσπαθεί να την αναφέρει στο
εγώ, την υποκειμενικοποιεί, κι επειδή αδυνατεί να «συλλάβει» έξω από το
υποκείμενο, πιστεύει ότι «κανένας δεν μπορεί»... (Αυτό όμως δεν το λέει η
Λογική του Αριστοτέλη...)...
Αγαπητοί
φίλοι, όλοι οι (σοβαροί) οπαδοί του εσωτερισμού άσκησαν κάποιες πρακτικές,
ακριβώς για να ξεπεράσουν τους προσωπικούς παραμορφωτικούς μηχανισμούς (εγώ,
διανόηση, επιλεκτική αντίληψη)... Παραδείγματα:
Οι χριστιανοί ησυχαστές μιλούν ακριβώς για
τον έλεγχο και το ξεπέρασμα των τριών ειδών λογισμού, των σύνθετων-εμπαθών, των
ανθρωπίνων, και των «αγγελικών», (που αντιστοιχούν ακριβώς στους τρεις
μηχανισμούς που αναφέραμε, την επιλεκτική αντίληψη, τον διανοητικό σχολιασμό
και την εμμονή στο εγώ), για να φτάσουν στον απελευθερωμένο, καθαρό νου: Μόνο ο
καθαρός νους μπορεί να αντιληφθεί την Ευρύτερη Πνευματική Πραγματικότητα, τον
Θεό... Ο Θεός Είναι Μία Ζωντανή Πραγματικότητα στην Οποία «κοινωνούμε»... Με
την εσωτερική πορεία σε αυτή την ανώτερη επίγνωση φτάνουμε ως την τελική Ένωση
με τον Θεό...
Οι βουδιστές,
πραγματοποιούν, κατ’ αρχήν, τα εξωτερικά ντυάνα για να εξουδετερώσουν ακριβώς
τις διαδικασίες, σάμτζνα, σαμσκάρα, βιτζνάνα, (που αντιστοιχούν ακριβώς στους
τρεις μηχανισμούς που αναφέραμε, την επιλεκτική αντίληψη, τον διανοητικό
σχολιασμό και ην εμμονή στο εγώ), και να φτάσουν σε μία ανώτερη επίγνωση μίας
ευρύτερης πραγματικότητας... Με τα εσωτερικά σαμαππάτι ξεπερνούν τις τρεις
καταστάσεις της ανώτερης επίγνωσης για να φτάσουν στην Κατάσταση Ασαμσκρίτα
(Αδημιούργητο), πραγματοποιώντας το τελικό νιρβάνα...
Και σε όλες
τις άλλες θρησκείες ασκούν παρόμοιες πρακτικές και φτάνουν σε ίδια
αποτελέσματα...
Το τελικό
συμπέρασμα, αγαπητοί φίλοι, είναι ότι μιλάμε για «Μία Υποκρυπτόμενη Ευρύτερη
Αντικειμενική Πραγματικότητα» που για να «αποκαλυφθεί» στην δική μας επίγνωση
θα πρέπει η επίγνωσή μας να απελευθερωθεί από τους προσωπικούς, παραμορφωτικούς
μηχανισμούς...
Αυτό που
Πραγματοποιούμε είναι «μία Υπερβατική Κατάσταση»... κι από εδώ αρχίζει η
Αληθινή Ζωή...
Όλοι οι
μεγάλοι διδάσκαλοι, όπως ο Βούδας, ο Λάο Τσέ, ο Ιησούς, ο Πλάτωνας, ο Πλωτίνος,
κι άλλοι, έδειξαν τον δρόμο...
Όποιος θέλει
ακολουθεί...
Μία
Σημείωση...
Η επίγνωση
είναι αυτό που έχουμε όλοι μας: αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχουμε, ότι είμαστε
εδώ, ότι ζούμε...
Αλλά αυτή η
επίγνωση σε μας λειτουργεί περιορισμένα, μέσα από ένα κέντρο-εγώ, τον
διανοητικό σχολιασμό, την επιλεκτική αντίληψη, κλπ...
Η διαφώτισή
μας, η απελευθέρωσή μας από αυτούς τους μηχανισμούς, μεταθέτει την επίγνωσή μας
σε ένα κέντρο διαφορετικό από το εγώ (σε μία ανώτερη αντίληψη της
ατομικότητας...)... που όμως επειδή είναι ελεύθερο συνδέεται με την Ευρύτερη
Παγκόσμια Επίγνωση...
Αυτή η ανώτερη
επίγνωση επειδή αποτελεί ακριβώς ένα κέντρο επίγνωσης (ατομικότητα) του
Παγκόσμιου, συμμετέχει στην Αντικειμενική Πραγματικότητα (που Αποκαλύπτεται
εδώ), στο μέτρο που μπορεί κατ’ αρχήν... Όσο διευρύνεται η επίγνωση,
καταργώντας και τους εσωτερικούς περιοριστικούς μηχανισμούς της νέας
ατομικότητάς μας, τόσο πλαταίνει η επίγνωση του Παγκόσμιου, μέχρι την πλήρη
μεταμόρφωσή μας, μέχρι την πλήρη θέωση....
Στην παρούσα
φάση η επίγνωση συνδέεται με τον εγκέφαλο που είναι φαινόμενο της ζωής, που
αναδύθηκε με την οργάνωση, από την ανόργανη ύλη... που στο βάθος δεν είναι η
συμπαγής ύλη που βλέπουμε με τα μάτια, αλλά ενέργεια... που κάπου αλλού έχει
την πηγή της....
Όταν η
επίγνωση απελευθερώνεται από τους προσωπικούς μηχανισμούς (που έχουν πλήρη
αντιστοιχία σε λειτουργίες του εγκεφάλου, συμμετέχει σε κάτι Άλλο, έξω από τον
εγκέφαλο: Είναι και εδώ (συνδεδεμένη με τον εγκέφαλο) και όχι εδώ, σαν κέντρο
επίγνωσης του Παγκόσμιου, του Αντικειμενικού... (Γι’ αυτό λέω ότι η «τοπολογία
του Θεού» είναι ψευδοπρόβλημα... αφού ο Θεός αποκαλύπτεται και στην δική μας
επίγνωση, που συνδέεται με τον εγκέφαλο, και την Υπερβαίνει...)...
Μία τέτοια
επίγνωση μπορεί να επιβιώσει του αποχωρισμού από το σώμα (θάνατος)...
Κι όλες οι
επιγνώσεις επιβιώνουν στα πλαίσια της Υποκρυπτόμενης Πραγματικότητας,
συμμετέχοντας σε διάφορους βαθμούς επίγνωσης, από την πλήρη επίγνωση, μέχρι την
μη-επίγνωση... κι αυτή είναι η πραγματική έννοια των μεταφυσικών κόσμων, του
παράδεισου, της κόλασης, κλπ... είναι βαθμοί επίγνωσης... του Θεού...
Τέλος, «πως»
και «γιατί» η Επίγνωση, που είναι δραστηριότητα, ενέργεια, (ένα Υπερβατικό
Νοείν, σε αντιστοιχία με το δικό μας περιορισμένο νοείν) «μεταμορφώνεται» σε
δημιουργία, φύση και αναδύεται ξανά από την φύση πάλι προς τον Εαυτό της...
αυτά είναι πολύ μακριά από την παρούσα συζήτηση... Και ο Πλάτωνας και ο
Πλωτίνος και ο Χέγκελ κι άλλοι φιλόσοφοι προσπάθησαν να μιλήσουν γι’ αυτά... Σε
μας τους άλλους μένει να επαληθεύσουμε αυτές τις «θεωρίες» ή να τις
απορρίψουμε... πάντως δεν μπορούμε να τις αγνοήσουμε...
