CIRCLE OF LIGHT

CIRCLE OF LIGHT
18. The Sound of Pure Presence: A Mystical Journey into Undifferentiated Existence
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

ESOTERISM STUDIES

ESOTERISM STUDIES
*BOOKS*
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

ESOTERISM ACADEMY NEW ARTICLE

ESOTERISM ACADEMY NEW ARTICLE
Suturday, 20 December, 2025

Wednesday, November 23, 2011

ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ / Θεωρία Δικαιοσύνης (και Δικαίου)

Η Αληθινή Αρετή κι η αρετή των ανθρώπων
Η Αληθινή Δικαιοσύνη και το θεσμοθετημένο δίκαιο
Το Φυσικό Δίκαιο μέσα στην Ιστορία
Το Κοινωνικό Συμβόλαιο
Δικαιοσύνη ή δίκαιο;
Ποιά κοινωνία θέλουν οι άνθρωποι;
Αναζητώντας το Αγαθόν, την Αληθινή Αρετή και την Ιδανική Πολιτεία

Η Αληθινή Αρετή κι η αρετή των ανθρώπων

Ο ανθρώπινος στοχασμός (χρησιμοποιούμε τον όρο «στοχασμός» με την έννοια της βαθιάς σκέψης, σαν κάτι βαθύτερο, κι οξύτερο από την απλή ανθρώπινη σκέψη…) ξεκινά (ή θα έπρεπε να ξεκινά) από μία Γενική Αρχή, για να ερμηνεύσει το «Φαινόμενο της Ύπαρξης»… Υπάρχει Μία και Μόνη Οντική (και Οντολογική) Αρχή Πάνω στην Οποία Στηρίζονται όλα… Αυτό δεν είναι μία απλή διαβεβαίωση Μεγάλων Ανθρώπων, όπως ο Βούδας, η  ο Ορφέας, η ο Ιησούς, για παράδειγμα, ή μία απλή «θεωρία» (κάποιων φιλοσόφων)… Είναι κάτι που μπορεί να «αποδειχθεί» και να διαπιστωθεί (η αλήθεια της διαβεβαίωσης) από όποιον είναι διατεθειμένος να το κάνει…
Πραγματικά, ξεκινώντας αντίστροφα, από την «δεδομένη συνείδηση», (κι αναζητώντας την Πραγματική Εσώτερη Φύση της, μέχρι το Ύστατο Βάθος της…) μπορούμε (διευρύνοντας οντικά, γνωσιολογικά, και πρακτικά την συνείδηση) να ανυψωθούμε σε Μία Συνείδηση Ευρύτερη του εγώ, Ως Μία Παγκόσμια Συνείδηση (που εκφράζει την Ενότητα του Όντος) κι από Εδώ Ως την Αληθινή Μία Φύση του Παντός…
Αυτοί είναι οι δύο τρόποι της ανθρώπινης διερεύνησης του «Φαινομένου της Ύπαρξης», που ισχύουν ταυτόχρονα και αλληλοσυμπληρώνονται…
Η Μία Παγκόσμια Αρχή, η Αληθινή Φύση του Παντός (είτε την Ονομάζουμε Πραγματικότητα, είτε Αληθινό Είναι, είτε Θεό… οι λέξεις δεν έχουν σημασία…) Είναι το Τελείως Είναι των Φιλοσόφων, Είναι η Πλήρης (Αυτογνωσία και) Γνώση, Είναι το Υπέρτατο Αγαθόν, που (Εκδηλώνοντας την Οντική και Γνωσιολογική Ολοκλήρωση) Εκφράζεται σαν Αγαθόν, Ηθική, Αρετή, και Φωτισμένη Δραστηριότητα…
Βεβαίως, το Ον, στο Ξεδίπλωμά Του, μέσα στον Χώρο της Εκδήλωσης και των Φαινομένων, περιλαμβάνει πολλές οντικές καταστάσεις, από την Αρχέγονη Κατάσταση του Τελείως Είναι μέχρι τους κατώτερους κόσμους και τον κόσμο της ύλης… Συνεπώς η «Συμμετοχή» μας στο Ον (στην Ολοκλήρωση του Όντος) έχει διαβαθμίσεις, και η Βίωση της Αληθινής Φύσης μας διαφοροποιείται. Αν στους Ανώτερους Κόσμους τα όντα Βιώνουν την Ενότητα της Οντικής Αρχής τους, στους κατώτερους κόσμους (και μάλιστα στον κόσμο της ύλης) με δυσκολία Βιώνουν την Εσώτερη Φύση τους και Πραγματώνουν την Φυσική Αρετή…
Χρειάζεται κάποιος να Βαδίσει την Οδό της Αυτογνωσίας για να Πραγματοποιήσει Αρετές όπως ο Ανθρωπισμός (δηλαδή η Ευθύνη για τον εαυτό μας και τους άλλους, ο σεβασμός του άλλου, η αλληλοβοήθεια, η κατανόηση, κλπ…), η Ταπεινότητα (δηλαδή το ξεπέρασμα του εγωισμού και η διάθεση για συνεννόηση με τους άλλους…), η Ισότητα (δηλαδή η ίση αντιμετώπιση όλων, που βεβαίως συμπληρώνει τα κενά κι αναπληρώνει τις ελλείψεις στην ζωή…), η Δικαιοσύνη (δηλαδή η αποκατάσταση κάθε ανισότητας, κάθε αδικίας και κάθε «παράλειψης»…
Οι άνθρωποι δεν μπορούν (και ίσως δεν θέλουν) να Βιώσουν την Αληθινή Φύση τους και την Ζωντανή Αρετή κι αρκούνται στην υλική ευημερία, την «όποια» ψυχολογική ισορροπία, και την στερεότυπη σκέψη που προσλαμβάνουν από το «περιβάλλον»… Και επειδή το επίπεδο των ανθρώπων (από οντική, γνωσιολογική, και ηθική άποψη) είναι πολύ χαμηλό, οι κοινωνίες οργανώνονται με ελλιπή τρόπο, κι αντιμετωπίζουν πάντα (εδώ και χιλιάδες χρόνια μέχρι σήμερα) σοβαρά προβλήματα…
Η Αληθινή Αρετή Βασίζεται στην Οντολογική Ολοκλήρωση και στην Γνωσιολογική Πληρότητα κι είναι κάτι Ζωντανό… αλλά η ανθρωπότητα, ανίκανη να ανυψωθεί ως αυτή την «πνευματική ανάπτυξη» αντιλαμβάνεται την Αρετή σαν κάτι «Ιδανικό» που πρέπει να «εφαρμοσθεί». Έτσι δημιουργείται ένα αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα στην Αληθινή Αρετή και «αυτό που πράττουμε εμείς». Είναι αλήθεια πως εδώ και χιλιάδες χρόνια οι κοινωνίες προβληματίζονται για το πώς να οργανωθούν και να ζήσουν, προσπαθούν (με βάση την ανθρώπινη πανάρχαια πείρα την παράδοση, τον «πολιτισμό») να βάλουν κανόνες… κι αναφέρονται στην Δικαιοσύνη, στην Ισονομία, στα ανθρώπινα δικαιώματα, κλπ., όλα αυτά δεν είναι ουσιαστικά, τυπικά μόνο αναφέρονται κι ισχύουν. Στην πραγματικότητα οι κοινωνίες των ανθρώπων είναι ζούγκλες…
Η Αληθινή Αρετή (η Δικαιοσύνη, η Ισότητα, κλπ…) Προέρχονται από την Οντολογική Ολοκλήρωση ενώ η «δικαιοσύνη των ανθρώπων» προσπαθεί να προσεγγίσει (χωρίς επιτυχία) κάποιο «ιδανικό» που φαντάζονται οι άνθρωποι… Και μολονότι σε όλες τις εποχές, σε όλα τα μέρη της γης, λίγο πολύ η Δικαιοσύνη γίνεται αντιληπτή με παρόμοιο τρόπο, εντούτοις αυτό (η Δικαιοσύνη) δεν εφαρμόζεται πραγματικά…

Η Αληθινή Δικαιοσύνη και το θεσμοθετημένο δίκαιο

Από πολύ παλιά, οι Αρχαίοι Έλληνες αναζήτησαν την Πραγματικότητα πίσω από τα φαινόμενα (που εμφανίζουν οι αισθήσεις ή «διαπιστώνει» η σκέψη…). Ήδη, από την εποχή (των Προσωκρατικών Φιλοσόφων και) του Παρμενίδη, το Είναι (το Αιώνιο, Αναλλοίωτο, Υπερβατικό, Απροσδιόριστο…) θεωρήθηκε σαν η Πραγματικότητα πίσω από όλα τα Φαινόμενα (του γίγνεσθαι). Αυτό το Αναλλοίωτο Είναι θεωρήθηκε σαν η Ουσία του Παντός ενώ όλα τα κατώτερα φαινόμενα θεωρήθηκαν εκδηλώσεις, διαβαθμίσεις, της Ουσίας. Το Είναι θεωρήθηκε σαν η Αληθινή Φύση της Ύπαρξης, ενώ οι κατώτερες εκδηλώσεις της Φυσικής Ουσίας θεωρήθηκαν σαν «κατώτερη φύση»… Έτσι, Πραγματικότητα, Είναι, Ουσία, Φύση, ταυτίζονται μέσα στον στοχασμό των Ελλήνων, ενώ παράλληλα η Πραγματικότητα (στην Πλήρη Εκδήλωσή της, στην Πλήρη Αντίληψη που μπορούμε να έχουμε για Αυτήν) Συμπεριλαμβάνει Μέσα Της (σαν Εκδηλώσεις) και τα κατώτερα φαινόμενα… Οι Έλληνες είχαν πάντα μία Ενιαία Θεώρηση της Πραγματικότητας. Ενώ διέκριναν την Ουσία από το Φαινόμενο ταυτόχρονα η Θεώρηση της Ύπαρξης αντιλαμβανόταν σαν Ενιαία Πραγματικότητα το Είναι και το Γίγνεσθαι (σαν Εκδήλωση του Είναι). Αντιλαμβάνονταν την Ύπαρξη σε Όλες τις Διαβαθμίσεις της, από την Απόλυτη Φύση μέχρι τις διάφορες εκδηλώσεις της. Με άλλα λόγια από την μία διαφύλασσαν τον Απόλυτο Χαρακτήρα  του Είναι (που δεν μπορεί να Ταυτιστεί με τις κατώτερες εκδηλώσεις) κι από την άλλη μεριά δεν απέρριπταν τις κατώτερες εκδηλώσεις του Είναι (τα Φαινόμενα, το Γίγνεσθαι) αλλά τα δέχονταν σαν Εκφράσεις του Είναι μέσα στον Χώρο της Μεταβολής και του Περιορισμένου. Διαφορετικά να το πούμε, δέχονταν την Φύση (το Είναι, το Απόλυτο) σαν την Παγκόσμια Βάση των Πάντων και ταυτόχρονα θεωρούσαν ότι κάθε ον (ύπαρξη, φαινόμενο) «συμμετέχει» στον ένα ή στον άλλο βαθμό στην Αληθινή Φύση. Δηλαδή το ον (σε οποιαδήποτε βαθμίδα της Κλίμακας της Ύπαρξης κι αν το θεωρήσουμε) είναι «Εν Δυνάμει το Ον», Προέρχεται από το Ον, κι Ολοκληρώνεται στο Ον, το Όντως Ον (του Πλάτωνα)… Γι’ αυτό και σαν προορισμός του ανθρώπου είχε τεθεί (κατά την έκφραση του Πλάτωνα) η «Ομοίωσις με τον Θεό» (δηλαδή με το Τελείως Είναι, το Αγαθόν)…
Έτσι, το Είναι, η Αληθινή Φύση, είναι στο στοχασμό των Ελλήνων (αλλά και κάθε λογικού ανθρώπου) το Απόλυτο, το Τελείως Είναι, το Πλήρες Γνώσης (Αντίληψης) και το Ενεργό Αγαθόν που Οδηγεί τα Πάντα στην Ολοκλήρωση. Από Αυτή την Αληθινή Φύση Πηγάζει το Αγαθόν, η Αρετή, Ηθική, η Αξία. Η συμμετοχή στην Αληθινή Φύση ( στον βαθμό που συμμετέχουμε) είναι ταυτόχρονα συμμετοχή στην Αρετή (στον ανάλογο βαθμό που Βιώνουμε την Αληθινή Φύση). Από Αυτή την Αληθινή Φύση Πηγάζει η Αρετή (η Αντίληψη της Ενότητας, η Δικαιοσύνη, η Ισότητα, κλπ.). Αυτή είναι η Έννοια του «Φυσικού Δικαίου», που για όσους Βιώνουν την Αληθινή Φύση τους (στον βαθμό που την βιώνουν) είναι κάτι Αυθόρμητο, Πηγαίο, Ζωντανό, Ενεργό…  
Αλλά βέβαια, όσοι δεν Βιώνουν την Βαθύτερη Ουσία τους, κι είναι απορροφημένοι στην σχέση τους με τον εξωτερικό κόσμο, είναι δύσκολο να κατανοήσουν Καταστάσεις (Αρετές, Έννοιες) όπως η Ενότητα, η Δικαιοσύνη, η Ισότητα… Γι' αυτούς τους ανθρώπους η Φύση (η ανθρώπινη φύση) δεν είναι η Αγαθή Φύση (η Βάση του Παντός) αλλά μία κατάσταση κατώτερη, άγρια και χαώδης. Αυτό είναι αλήθεια από μία άποψη...
Στην πραγματικότητα επειδή ακριβώς οι άνθρωποι  δεν μπορούν να Ανυψωθούν Ως την Αληθινή Φύση τους γι' αυτό εκδηλώνουν στην ζωή την κατώτερη φύση τους. Συνεπώς ισχύουν και τα δύο: Και η Φύση είναι Αγαθή αλλά και η Φύση (όταν δεν την Βιώνουμε στο Βάθος της αλλά στις επιφανειακές εκδηλώσεις της) εμφανίζεται άγρια και ζωώδης. Από αυτό το γεγονός πηγάζουν οι δύο βασικές αντιλήψεις γιά το Φυσικό Δίκαιο που από την εποχή των Ελλήνων Σοφιστών (τον 6ο και τον 5ο π.Χ. Αιώνα) συζητούνται μέχρι σήμερα. Γι' όσους  ή μπορούν να Βιώσουν την Αληθινή Φύση τους μέσα από την Αυτογνωσία και την πνευματική ανάπτυξη η Φύση Είναι Αγαθή και το Φυσικό Δίκαιο Αυθόρμητο και Ζωντανό... ενώ οι κοινωνίες που δεν μπορούν να ανυψωθούν ως Αυτό το Επίπεδο βιώνουν μία διαφορετική πραγματικότητα, χωρίς Αρετή, Αληθινό Δίκαιο, χωρίς “ανθρωπιά”. Έτσι το Φυσικό Δίκαιο γι' αυτούς προηγείται των κανόνων που θεσπίζουν οι άνθρωποι, και θα έπρεπε οι ανθρώπινες κοινωνίες να εμπνέονται και να προσπαθούν να προσεγγίσουν το Φυσικό Δίκαιο αλλά σπάνια το κάνουν.
Το “κατά Φύσιν ζειν” σημαίνει ακριβώς να Διερευνούμε και να Βιώνουμε την Αληθινή Φύση μας κι όχι βέβαια να ζούμε την φύση (την ζωώδη και άγρια) που έχουν υπ' όψιν τους πολλοί... Ένα από τα σημαντικότερα κείμενα όλων των αιώνων, η “Αντιγόνη” του Σοφοκλή προβληματίζεται ακριβώς πάνω στην σαφή διάκριση του Φυσικού Δικαίου και του ανθρώπινου νόμου. Όλοι οι αληθινοί άνθρωποι είναι με το μέρος του Φυσικού Δικαίου, αλλά σίγουρα υπάρχουν κι ανθρώπινα τέρατα που μπορούν να υποστηρίξουν τους πιο άδικους κι απάνθρωπους νόμους...
Από την άλλη μεριά υπάρχουν άνθρωποι (φιλόσοφοι, κλπ) που υποστηρίζουν ότι η Φύση (κι  ανθρώπινη φύση ειδικότερα) είναι άγρια και χαώδης και συνεπώς η θέσπιση κανόνων και νόμων βάζει σε τάξη την κοινωνία που αλλιώς θα ήταν ζούγκλα. Από την άποψή τους έχουν δίκηο. Θα πρέπει όμως να διευκρινιστεί ότι άλλη έννοια δίνουν στην Φύση οι Αρχαίοι Έλληνες κι όσοι ακολουθούν το στοχασμό τους κι άλλη έννοια δίνουν στην “Φύση” οι οπαδοί αυτής της δεύτερης άποψης... Μάλιστα, μολονότι είμαστε υποχρεωμένοι να διακρίνουμε το Δίκαιο της Φύσης (που είναι Πηγαίο και Ζωντανό) από τις ανθρώπινες κατασκευές (κώδικες, κανόνες, νόμους, ήθη, έθιμα) από την άλλη μεριά δεν μπορούμε να απορρίψουμε το θετικό δίκαιο (το θεσμοθετημένο από κοινωνίες δίκαιο) όταν έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους που συμπεριφέρονται σαν “ζώα”. Αντίθετα, οφείλουμε να “δείξουμε” το Δίκαιο της Φύσης και να το έχουμε σαν Πρότυπο (την Αρετή, την Δικαιοσύνη, την Ισότητα, κλπ.) στην θέσπιση των ανθρώπινων νόμων. Τώρα, το κατά πόσο θα εφαρμοσθούν όλα αυτά είναι άλλο θέμα (που θα πρέπει να απασχολήσει τους ανθρωπολόγους, τους κοινωνιολόγους και τους ιστορικούς...)... Επειδή ακριβώς οι ανθρώπινοι νόμοι (κι οι κανόνες συμβίωσης), ακόμα κι όταν επικαλούνται την Αρετή, την Δικαιοσύνη, την Ισότητα, κλπ., δεν εφαρμόζονται γι' αυτό οι κοινωνίες (μολονότι θεσπίζουν νόμους για να μην είναι ζούγκλες) τελικά καταλήγουν σε ζούγκλες... Γι' αυτό και φιλόσοφοι, όπως οι Κυνικοί στην Αρχαιότητα, αναζητούν να Βιώσουν την Αληθινή Φύση και το Δίκαιο της Φύσης γυρίζοντας την πλάτη στην διεφθαρμένη κοινωνία.

Το Φυσικό Δίκαιο μέσα στην Ιστορία

Όλα όσα αφορούν την Φύση, το Δίκαιο της Φύσης, τους ανθρώπινους νόμους, έχουν διερευνηθεί πλήρως από τους Αρχαίους Έλληνες. Έχουμε Κατανοήσει (μαζί με τους Έλληνες) ότι το  Φυσικό Δίκαιο είναι το Αληθινό Δίκαιο, ενώ οι ανθρώπινοι νόμοι όχι μόνο “υπολείπονται” του Δικαίου της Φύσης αλλά συχνά είναι σε αντίθεση με το Αληθινό Δίκαιο (με αποτέλεσμα οι κοινωνίες να είναι μόνο κατ' όνομα “κοινωνίες δικαίου”, ενώ στην πραγματικότητα οι νόμοι δεν εφαρμόζονται, ή είναι “άδικοι” και συχνά απάνθρωποι...)...
Πολλούς αιώνες μετά, ευρωπαίοι στοχαστές (φιλόσοφοι, νομοθέτες, κλπ) ασχολήθηκαν ξανά με το θέμα, αλλά είναι ελάχιστα αυτά που πρόσθεσαν σε όσα είπαν οι Έλληνες Σοφοί (τουλάχιστον από φιλοσοφική άποψη, από την άποψη της “Φιλοσοφίας του Δικαίου”... όχι από την άποψη της νομικής επιστήμης)...
Ο Γκρότιους (16ος, 17ος αιώνας) ήταν πάνω από όλα θεολόγος (το έργο του “Περί της Αληθείας της Χριστιανικής Θρησκείας”  μάλιστα, είναι από τους καλύτερους “κώδικες πίστης” της χριστιανικής γραμματείας) και μετά νομοθέτης, κι ό,τι άλλο... Ακολουθώντας την χριστιανική αντίληψη (δεν θεωρεί όπως οι Έλληνες την Φύση Ενιαία στο Βάθος της αλλά) διακρίνει σαφώς την Θεία Φύση από την ανθρώπινη φύση... αλλά θεωρεί την ανθρώπινη φύση αγαθή (λόγω της “θείας” προέλευσής της). Από αυτή την αγαθή φύση λοιπόν που είναι προικισμένη με λογική πηγάζει αυθόρμητα η δικαιοσύνη και οι γενικές αρχές του δικαίου που έχουν απόλυτο χαρακτήρα και πρέπει να εφαρμόζονται από τους ανθρώπους. Ανεξαρτήτως λοιπόν του Θεού, ο άνθρωπος έχει από την φύση του την ικανότητα να θέτει και να εφαρμόζει το Δίκαιο. Αυτό το Φυσικό Δίκαιο λοιπόν πρέπει να εφαρμόζεται κι ανάμεσα στα έθνη (κι εδώ, ο Γκρότιους με το έργο του “Περί του δικαίου του πολέμου και της ειρήνης” γίνεται ιδρυτής του “δημοσίου διεθνούς δικαίου”, πρόδρομος των διεθνών οργανισμών, των Ηνωμένων Εθνών, του Διεθνούς Δικαστηρίου, κλπ....), αλλά και μέσα στα έθνη (όπου το Φυσικό Δίκαιο προηγείται του θετικού δικαίου, το οποίο πρέπει να συντάσσεται με τις γενικές αρχές του Φυσικού Δικαίου... γιατί έτσι μόνο “νομιμοποιείται” το ανθρώπινο δίκαιο, οι νόμοι, κλπ...)... Από το Φυσικό Δίκαιο εξάλλου πηγάζουν και στο Φυσικό Δίκαιο στηρίζονται τα “Ανθρώπινα Δικαιώματα” τα οποία συχνά καταπατώνται από διάφορες εθνικές κυβερνήσεις και νομοθεσίες (ακόμα κι εδώ στην “πολιτισμένη” Ευρώπη, και εντός της “γερμανικής” ευρωζώνης, κοντά μας, δίπλα μας, στην ίδια την “Ελλάδα”...)... Ο Γκρότιους, χωρίς να έχει το “μεταφυσικό ύψος” και την ανάλυση σε βάθος της Έννοιας της Δικαιοσύνης (όπως οι Αρχαίοι Έλληνες) προσέφερε εντούτοις στην ανθρωπότητα κάποιες στέρεες βάσεις για το Δίκαιο, πάνω στις οποίες μπορούσαν να οικοδομήσουν οι άνθρωποι μία αληθινή, δίκαιη κοινωνία. Ο Γκρότιους επηρέασε με την σκέψη του μεγάλους στοχαστές όπως ο Άγγλος Λοκ κι ο Γάλλος Ρουσσώ...
Ο Λοκ (17ος αιώνας), γιατρός στο επάγγελμα, έθεσε (από φιλοσοφική άποψη) πολλές από τις αρχές της σύγχρονης φιλελεύθερης δημοκρατίας (σε μία εποχή ταραγμένη), αναδεικνύοντας την στενή σχέση της “πολιτικής” με το “δίκαιο”... Παραβλέποντας κάποιες ολιγαρχικές απόψεις του, που σήμερα έχουν ξεπεραστεί, μπορεί κάποιος να βρει πολλά θετικά στην σκέψη αυτού του σοφού του Διαφωτισμού. Στο “Δύο πραγματείες περί διακυβερνήσεως” ανασκευάζει πλήρως τις θέσεις του Φίλμερ (για την Ελέω Θεού απόλυτη μοναρχία) και του Χομπς (για το απολυταρχικό κράτος) αναδεικνύοντας την νομιμότητα των ατομικών και πολιτικών ελευθεριών... Κατά τον Λοκ το “κοινωνικό συμβόλαιο” (δηλαδή η απόφαση των ανθρώπων να ζήσουν μαζί σύμφωνα με κάποιους κανόνες) δεν εξουσιοδοτεί και δεν νομιμοποιεί κανένα, άρχοντα, βασιλιά, τύραννο, να διαχειρίζεται την εξουσία όπως θέλει. Είναι απαραίτητο ένα δεύτερο, “πολιτικό συμβόλαιο”, για να νομιμοποιηθεί η πολιτική εξουσία, η οποία, όπως και να έχει, είναι προσωρινή, ελέγξιμη, και ανακαλλέσιμη όταν  συγκρούεται με το αληθινό συμφέρον της κοινωνίας. Με αυτή την έννοια, κάθε αντίσταση και κάθε εξέγερση του λαού, που είναι κάτοχος της κυριαρχίας, της εξουσίας, σε μία “άδικη εξουσία” νομιμοποιείται, (ο “άδικος” χαρακτήρας της διακυβέρνησης αναδεικνύεται και αποδεικνύεται βέβαια από την καταπάτηση των “γενικών αρχών του δικαίου” και των “ανθρωπίνων δικαιωμάτων”...). Η Κυριαρχία (η Εξουσία) “παραχωρείται” από τον λαό στους “εκπροσώπους της εξουσίας” (σαν πολιτική εξουσία) με ένα σκοπό, να προστατέψει την ελευθερία των ατόμων και της ιδιοκτησίας τους. Δεν είναι ούτε απόλυτη, ούτε αιώνια. Αν δεν επιτελεί τον σκοπό της “αυτοκαταργείται” και... καταλύεται βίαια, όταν ξεπεράσει την ανοχή της κοινωνίας...
Ο Ρουσσώ (18ος αιώνας), όπως οι Αρχαίοι Σοφιστές στην Αθήνα (στον στοχασμό των οποίων οφείλει πολλά...), υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους “κριτικούς του πολιτισμού” και των θεσμών, αναδεικνύοντας (με την δύναμη της λογικής) όλα τα αρνητικά του “πολιτισμού”, όλα τα στραβά στο ήθος των ανθρώπων, κι όλη την ανοησία στα ήθη των κοινωνιών... Ο άνθρωπος από την φύση του είναι “καλός” (λογικός, δίκαιος, κλπ.) αλλά μέσα στην δήθεν πολιτισμένη κοινωνία (που δεν μπορεί, εξαιτίας ισχυρών μειοψηφιών, και αδρανών μαζών, να τηρήσει τις γενικές αρχές του δικαίου) ο άνθρωπος διαφθείρεται και γίνεται “κακός”. Ο άνθρωπος, από την φύση του, είναι ελεύθερος. Η “ελευθερία” αποτελεί προϋπόθεση για την συγκρότηση (με την θέληση όλων) μίας δίκαιης κοινωνίας. Η βίαιη “οργάνωση” μίας κοινότητας δεν αποτελεί κοινωνία. Οι σύγχρονες κοινωνίες (για την εποχή του Ρουσσώ, αλλά και την σημερινή εποχή) στηρίζονται ακριβώς στην “βία” για να υπάρξουν και να λειτουργήσουν, (στην βία που εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους, με την - μη αντιπροσωπευτική της λαϊκής θέλησης - πολιτική εξουσία, τις δυνάμεις καταστολής, την οικονομική και συνεπώς βιολογική εξάρτηση, την ιδεολογική χειραγώγηση μέσω της κατευθυνόμενης αγωγής και παιδείας, κλπ...)... Έτσι, ο άνθρωπος από ελεύθερος γίνεται “σκλάβος” μέσα σε ένα σύστημα που τον υπερβαίνει, που δεν μπορεί να ελέγξει, και από το οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει... Ακόμα, ο άνθρωπος από την φύση του χρειάζεται πολύ λίγα για να είναι “ευτυχισμένος”. Οι πολιτισμένες κοινωνίες (βασισμένες στην ιδιοκτησία, το κέρδος, την κατανάλωση, κλπ) κάνουν τον άνθρωπο δυστυχισμένο... Ο Ρουσσώ, στο έργο του “Λόγος για τις πηγές της ανισότητας των ανθρώπων” αναδεικνύει τις πηγές της ανισότητας, της αδικίας, της δυστυχίας. Ο θεσμός της “ατομικής ιδιοκτησίας” (τουλάχιστον όπως εφαρμόζεται) είναι η πηγή των αναρίθμητων κακών. Η γη δεν είναι κανενός. Αυτός που φράζει την γη είναι εγωιστής, ατομικιστής, αντικοινωνικός... Κι όσοι τον μιμούνται είναι “ανόητοι” και δεν καταλαβαίνουν που οδηγείται έτσι η κοινωνία... Βέβαια, όλα αυτά τα είχαν πει όλοι οι Μεγάλοι Διδάσκαλοι, όλοι οι Μεγάλοι Φιλόσοφοι, κι αργότερα (από τον Ρουσσώ) θα τα ξαναπεί (με πιό επιστημονικό τρόπο) ο Μαρξ και ο Ένγκελς... (Σήμερα, ο πλούτος της γης έχει συσσωρευτεί από ελάχιστους ανθρώπους στον πλανήτη, οι οποίοι ελέγχουν και χειραγωγούν τις πολιτικές εξουσίες, ενώ οι λαοί, έχοντας παρασυρθεί σε κοινωνίες που οργανώθηκαν σύμφωνα με τα συμφέροντα των λίγων που κατέχουν τον πλούτο κι όχι σύμφωνα με τα συμφέροντα των πολλών της κοινωνίας, χειραγωγούνται, ιδεολογικά, πολιτικά, οικονομικά, “σύρονται” κυριολεκτικά μέσα σε ένα κύκλο δυστυχίας, από τον οποίο δεν υπάρχει διέξοδος, παρά μόνον, ίσως, μέσω της “λαϊκής επανάστασης”... Ο χειρότερος κόσμος, στην Κλίμακα των Κόσμων, είναι ετούτος εδώ, ο υλικός κόσμος... και ένας από τους χειρότερους πλανήτες ζωής – γιατί σίγουρα υπάρχουν εκατομμύρια πλανήτες ζώντων σε όλους τους γαλαξίες – είναι ετούτος εδώ, της γης... Όλοι οι νοήμονες άνθρωποι αισθάνονται άσχημα γιατί δεν “είμαστε” άνθρωποι, δεν ζούμε σαν άνθρωποι, αλλά σαν ζώα, που αλληλοσπαράσουν το ένα το άλλο...)... Ο Ρουσσώ, διαπιστώνοντας τα αδιέξοδα του σύγχρονου πολιτισμού (άλλωστε δεν έχουν αλλάξει πολλά από την εποχή του) δεν αρνείται τον πολιτισμό, αλλά προτείνει μία “διαφορετική” οργάνωση της κοινωνίας, που πρέπει να “μορφωθεί”, να κατανοήσει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται και να συμφωνήσει να την αλλάξει... Το Κοινωνικό Συμβόλαιο του Ρουσσώ (“Κοινωνικό Συμβόλαιο, ή αρχές του πολιτικού δικαίου”) υπήρξε ένα από τα πιό επαναστατικά κείμενα σε όλους τους αιώνες, κι αποτέλεσε την Ιδεολογική Βάση της Γαλλικής Επανάστασης (του 1789). Κι αν δεν εφαρμόζεται σήμερα (η “άμεση συμμετοχική δημοκρατία”) είναι γιατί δεν συμφέρει την πλουτοκρατία και τα πολιτικά ανδρείκελα που χρησιμοποιούν γιά να κυβερνούν τον πλανήτη, και γιατί ο “κοιμισμένος” λαός δεν το “απαιτεί” (όπως έχει δικαίωμα και υποχρέωση να το κάνει...)... Αξίζει να αναφερθούμε πιό αναλυτικά σε αυτό το ιερό κείμενο του Διαφωτισμού...

Το Κοινωνικό Συμβόλαιο

Βιβλίο Πρώτο. Πέρα από την οποιαδήποτε φιλοσοφική θεωρία περί Δικαίου, και πέρα από θεωρητικές “τοποθετήσεις”, άμεσα, πρακτικά, η μόνη πηγή εξουσίας που νομιμοποιείται είναι η κοινωνία, ο ίδιος ο λαός, όλοι. Κανένα Φυσικό Δίκαιο (ή άλλο δίκαιο) και καμία Δύναμη (φυσική, πολιτική, οικονομική...) δεν μπορεί να θέσει δίκαιο και να νομιμοποιήσει εξουσία. Μόνο ο λαός που εκφράζει την “γενική βούληση” μπορεί να δημιουργήσει δίκαιο και μόνο ο λαός είναι (όσο υφίσταται) ακατάλυτη πηγή εξουσίας. Η “γενική θέληση”, η συμφωνία όλων (με όρους ισότητας) και η φυσική (κι όχι νοθευμένη) πλειοψηφία μπορεί να οικοδομήσει κοινωνία και να την κάνει να λειτουργήσει. Το “κοινωνικό συμβόλαιο” δεν καταργεί την ατομική ελευθερία του ανθρώπου. Αντίθετα, την προϋποθέτει. Γιατί μόνο όταν οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι και ίσοι μπορούν (οικειοθελώς) να συμφωνήσουν σε μία “κοινή” πορεία.
Σημείωση: α) Βεβαίως η “γενική βούληση” δεν διαμορφώνεται αυθαίρετα. Είναι αποτέλεσμα πολιτισμικών διεργασιών χιλιετηρίδων, στηρίζεται στην Έννοια του Φυσικού Δικαίου, στην εμπειρία των ανθρώπων από την “κοινή” ζωή τους, στην Λογική, σε ήθη και έθιμα, που έχουν κατασταλάξει...
β) Γιά να είναι ολοκληρωμένη, σαφής, και λειτουργική, η “γενική θέληση” χρειάζεται όλοι να είναι “ενήμεροι”, να έχουν γνώση, γνώσεις, πληροφορίες... Γι' αυτό κι ο Ρουσσώ θεωρεί ότι η κοινωνία μπορεί να υπάρξει και να επιβιώσει μόνο με την αληθινή, φωτισμένη, ειλικρινή, και πλήρη “αγωγή”. (Αυτός είναι ο λόγος που έγραψε το δεύτερο σημαντικό βιβλιο του, το “Αιμίλιος, ή Περί Αγωγής”)...
Βιβλίο Δεύτερο. Πρέπει να γίνει σαφές ότι μόνη πηγή κυριαρχίας, εξουσίας, είναι ο λαός, που εκφράζει την “γενική βούληση”. Η “γενική βούληση” έχει σαν αντικείμενο και περιεχόμενο το κοινό συμφέρον. Δεν είναι δυνατόν η “γενική βούληση” να συγκρουσθεί με το κοινό συμφέρον. Όταν η “γενική βούληση” εκτρέπεται από το “κοινό καλό” σημαίνει ότι δεν είναι “γνήσια”. Μόνο λοιπόν η γνήσια “γενική βούληση” νομιμοποιείται να θέτει κανόνες δικαίου, νόμους. Νόμος που δεν αποβλέπει στο κοινό καλό (όχι το “θεωρητικό”, ή “νοθευμένο”, γενικό καλό, αλλά το άμεσο, πρακτικό, γενικό καλό) δεν είναι νόμος. Είναι ανθρώπινη παρεκτροπή.
Βιβλίο Τρίτο. Η “γενική βούληση” του λαού εκφράζεται με εκπροσώπους που εκλέγονται με απλή (κι όχι νοθευμένη) πλειοψηφία. Οι πολιτικοί άρχοντες είναι εκλεγμένοι εντολοδόχοι της “βούλησης του λαού” και πρέπει να συμμορφώνονται με αυτήν. Ούτε δική τους διαφορετική βούληση μπορούν να έχουν, ούτε δικαίωμα έχουν να “χειραγωγούν” τον λαό, ούτε άλλο συμφέρον μπορούν να “υπηρετούν”. Επειδή όμως πρακτικά είναι βέβαιο ότι όλα αυτά θα συμβούν γι' αυτό η “εκάστοτε κυβέρνηση” πρέπει να ελέγχεται. Να ελέγχεται όχι απλά με την εκλογή ή μη εκλογή αλλά και για τα πεπραγμένα της, για τα οποία πρέπει να υπάρχουν κανόνες, συνέπειες, κυρώσεις. Ο λαός δεν παραδίδει ποτέ εν λευκώ την εξουσία για να κάνει η κυβέρνηση ό,τι θέλει. Οι πολιτικοί άρχοντες είναι εντολοδόχοι υπηρέτες του λαού κι όχι “αφεντάδες”. Έτσι το μόνο νόμιμο πολιτικό σύστημα είναι η “Άμεση Συμμετοχική Δημοκρατία” που με απλή (κι όχι νοθευμένη) πλειοψηφία αποφασίζει κι εκλέγει, ελέγχει την εξουσία (τους εντολοδόχους της) και στην ανάγκη τους ανακαλεί (όταν δεν κάνουν το έργο για το οποίο έλαβαν εντολή). Γι' αυτό και στο πολιτικό σύστημα πρέπει να υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου και απόδοσης ευθυνών (δημοψήφισμα, λαϊκά δικαστήρια, κλπ). Ο λαός που αφήνει τις τύχες του σε αλλόφρονες υπηρέτες άλλων συμφερόντων (κι όχι των δικών του) είναι άξιος της μοίρας του και των επιλογών του.
Βιβλίο Τέταρτο. Ο λαός (που εκφράζει την “γενική βούληση”) σαν μόνη πηγή εξουσίας είναι πηγή ακατάλυτη. Κι ο λαός πρέπει να συμμετέχει άμεσα και συνεχώς στην εκλογή και (κυρίως) στον έλεγχο της εξουσίας και στην αλλαγή της (όταν χρειάζεται). Ο λαός δεν μπορεί να εμπιστεύεται κανέναν χωρίς να τον ελέγχει, γιατί αυτό σημαίνει παραχώρηση της εξουσίας του κι ένας τέτοιος λαός δεν είναι λαός ελεύθερων ανθρώπων, αλλά λαός δούλων... Τέλος σε περιόδους κρίσεων (κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών...) ο ίδιος ο λαός (και μόνον αυτός) μπορεί παρακάμπτοντας οποιαδήποτε πολιτική εξουσία (συμβαίνει ή λειτουργεί) να αναθέσει στους πιο “άξιους” (αποδεδειγμένα από το ήθος τους, την κοινωνική δράση τους και το ανθρωπιστικό έργο τους) να βγάλουν την κοινωνία από την κρίση. Στο τέταρτο κεφάλαιο του Τέταρτου Βιβλίου με τίτλο “δικτατορία” αποσαφηνίζεται ότι ο λαός (και μόνον αυτός) έχει όχι μόνο ηθικό δικαίωμα αλλά και έμπρακτη υποχρέωση να παραμερίσει οποιαδήποτε “ανίκανη εξουσία” και να αναθέσει σε κοινά αποδεκτά πρόσωπα (κι όχι εγκάθετους και διορισμένους από άλλα κέντρα εξουσίας) να βρουν διέξοδο σε οποιαδήποτε σοβαρή κρίση, πάντα με γνώμονα το συμφέρον του λαού (κι όχι με γνώμονα άλλα, ξένα, σκοτεινά, συμφέροντα).

Δικαιοσύνη ή δίκαιο

Αν ο άνθρωπος χρειάζεται (να Ανυψωθεί Πνευματικά και) να Κατανοήσει την Αληθινή (Εσώτερη, Ανώτερη) Φύση του για να Βιώσει την Αληθινή Αρετή και την Έννοια της “Πραγματικής Δικαιοσύνης” εντούτοις, επειδή η Φύση Είναι Μία (κι ας Διαβαθμίζεται σε οντικά, κοσμικά, αντιληπτικά επίπεδα) κι Αντανακλάται (η Ανώτερη Φύση) και στους κατώτερους κόσμους, οποιοσδήποτε (διαθέτει κοινό νου, λογική) μπορεί να συλλάβει, έστω και έμμεσα, την Έννοια της Πραγματικής Δικαιοσύνης με την βοήθεια άλλων εννοιών που είναι “περιεχόμενες” μέσα στην Πλατιά Έννοια της Δικαιοσύνης. Μπορούμε να κατανοήσουμε την Δικαιοσύνη,
σαν Ισότητα των Ανθρώπων,
σαν Ανθρωπισμό (δηλαδή ενδιαφέρον και μέριμνα για τους συνανθρώπους μας),
σαν δικαίωμα αξιοπρεπούς επιβίωσης (όχι διαβίωσης, που σημαίνει μία καλύτερη ποιότητα ζωής) που πρέπει να έχει κάθε άνθρωπος πάνω στην γη.
Η Πραγματική Δικαιοσύνη απαιτεί αυτά τα τρία ελάχιστα που αναφέραμε. Αλλά το θετικό θεσμοθετημένο δίκαιο, σε ολόκληρο τον πλανήτη (παρά τις “διακηρύξεις” του) δεν εξασφαλίζει τίποτα από όλα αυτά. Η Δικαιοσύνη είναι πολύ απλή όταν την νοιώθουμε και θέλουμε να την εφαρμόσουμε. Αλλά επειδή οι άνθρωποι είναι μπερδεμένοι (ή τους έχουν μπερδέψει) έχουν χτίσει ένα τεράστιο όγκο θεσμοθετημένου δικαίου που είναι όμως σκουπίδια (αφού δεν μπορούν να εξασφαλίσουν την ελάχιστη Δικαιοσύνη). Ενώ τα συντάγματα (όπου υπάρχουν) κι οι νόμοι μιλούν θεωρητικά για Δικαιοσύνη, ισονομία, ανθρώπινα δικαιώματα, κλπ., όλα αυτά δεν εφαρμόζονται στην πράξη αλλά πάντα βλέπουμε (ακόμα και σε “πολιτισμένες”  υποτίθεται χώρες, όπως οι ευρωπαϊκές... προπάντων σε αυτές...) όλα αυτά να “καταστρατηγούνται” βάναυσα. Τα συντάγματα και οι νόμοι δεν είναι για να “διακηρύττουν” απλώς, αλλά για να εξασφαλίζουν την Εφαρμογή της Δικαιοσύνης...
Υπάρχει Δικαιοσύνη; Ας αναρωτηθεί ο καθένας κι ας απαντήσει στον εαυτό του. Προσωπικά δεν βλέπουμε να υπάρχει Δικαιοσύνη... Είναι οι άνθρωποι ίσοι; Πως γίνεται άλλοι να συσσωρεύουν τεράστιο πλούτο (συχνά “κλέβοντας” τους συνανθρώπους τους) κι άλλοι να μην μπορούν να επιβιώσουν;... Υπάρχει ανθρωπισμός στην κοινωνία ή η κοινωνία είναι μία ζούγκλα; Πως γίνεται κάποιοι να οχυρώνονται μέσα στον “πλούτο του ατομισμού” τους και άλλοι άνθρωποι να “αφήνονται” κυριολεκτικά στην τύχη τους, που είναι η φτώχεια και η δυστυχία; Υπάρχουν ανθρώπινα δικαιώματα; Πως γίνεται να έχουν δικαιώματα όσοι “έννομα” ή παράνομα (όπως υποστηρίζουμε εμείς) συσσωρεύουν πλούτο κι άλλοι δεν έχουν δικαίωμα να επιβιώσουν; Πως γίνεται ο μισός πλανήτης να καταναλώνει ασυλλόγιστα και να πετάει πλούτο στις χωματερές κι ο άλλος μισός πλανήτης να λιμοκτονεί;.. Δυστυχώς ο “πολιτισμός” μας (παρ' όλη την τεχνολογική ανάπτυξη) είναι στο μηδέν.
Αλλά το σοβαρότερο ερώτημα είναι άλλο. Θέλουμε Δικαιοσύνη; Αληθινή Δικαιοσύνη; Ή θέλουμε αυτό το άψυχο, ανήθικο, άδικο, δίκαιο των εθνών; Θέλουμε μία Αληθινή Κοινωνία; ΄Ή θέλουμε να σώσουμε το τομάρι μας μέσα στην πολιτισμένη ζούγκλα που φτιάξαμε; Τι θέλουμε; Δικαιοσύνη ή δίκαιο; Γιατί αν θέλουμε Δικαιοσύνη, Αληθινή Δικαιοσύνη, Πρέπει να Φτιάξουμε μία Άλλη Κοινωνία.

Ποιά Κοινωνία θέλουν οι άνθρωποι;

Προσωπικά (από “μεταφυσική καταγωγή”, από παιδεία, από πεποίθηση...) θέλουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε πνευματικοί άνθρωποι (με την έννοια του προσανατολισμού, όχι της τελειωμένης κατάστασης) κι έχουμε σαν μέριμνα (δεν λέμε σκοπό, στόχο...) την Αυτογνωσία, την Πνευματική Ανάπτυξη, να Ζήσουμε σύμφωνα με την Αληθινή Φύση μας... αλλά παράλληλα είμαστε μέσα στην κοινωνία, μέσα στα προβλήματά της... Αν και Βαδίζουμε την Οδό που Δίδαξε ο Βούδας, ο Ορφέας, ο Ιησούς, οι Μεγάλοι Φιλόσοφοι, δεν λέμε ότι μπορεί ή χρειάζεται να το κάνει ο καθένας. Αν θέλει κάποιος να Ανυψωθεί Μέσα του Ως την Αληθινή Ανώτερη Φύση του μπορεί να το κάνει (και δυνατότητα έχει, και ελευθερία, κι είναι απόλυτα δική του επιλογή) και μακάρι να το κάνει. Θα είναι Ευλογημένος... Αλλά πέρα από αυτό, όλοι μας, ο καθένας μας, έχει (όχι μόνο οντική και οντολογική αλλά και) ηθική υποχρέωση να είναι Παρών στον κόσμο, στην κοινωνία, ανάμεσα στους ανθρώπους. (Άλλωστε όλοι οι Μεγάλοι Διδάσκαλοι και Φιλόσοφοι, είχαν κοινωνική δράση, δίδαξαν, άνοιξαν δρόμους, ακόμα και σε πρακτικά ζητήματα...)... Όλοι μας, ο καθένας μας, έχει υποχρέωση να συνεισφέρει με την παρουσία του ένα Ελάχιστο Δικαιοσύνης, να προσφέρει στην ισότητα των ανθρώπων (με  τις αντιλήψεις του, την συμπεριφορά του), να προσφέρει στον ανθρωπισμό (κι εξανθρωπισμό) της κοινωνίας (και τουλάχιστον να μην συγκρούεται με τους άλλους, αν δεν μπορεί να μεριμνήσει για τον συνάνθρωπό του). Κι όταν πέφτει (μετά τον κάματο της μέρας) να κοιμηθεί να μην ¨ξεχνά” πόσοι ξαγρυπνούν μέσα στην φτώχεια, την αρρώστια, την δυστυχία...
Αν ο καθένας μας δεν Προσφέρει αυτό το Ελάχιστο Δικαιοσύνης στον άνθρωπο, στην ανθρωπότητα, στην κοινωνία, τότε ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ..
Μην κοροϊδευόμαστε. Ούτε Θεός, ούτε σωτήρες, ούτε διανοούμενοι, ούτε πολιτικοί, ούτε κανένας άλλος θα μας σώσει. Εμείς, μόνοι μας, ο καθένας όσο μπορεί, πρέπει να Αλλάξουμε την Κοινωνία...
Επιτέλους! Ποιά κοινωνία θέλουν οι άνθρωποι; Ποιά κοινωνία θέλεις εσύ;

Αναζητώντας το Αγαθόν, την Αληθινή Αρετή και την Ιδανική Πολιτεία

Η Φύση (η Φύση μας, η Πραγματική, Υπερβατική, Αιώνια, Φύση μας, που Είναι το Υπόβαθρο κάθε ύπαρξης, και της δικής μας ύπαρξης) Είναι Αυτό που Είναι, Ελεύθερη (στην πραγματικότητα), Αναλλοίωτη (μέσα στην εξέλιξη), και Πάντα, Στήριγμα της “περιορισμένης ύπαρξής” μας... Η Φύση Στηρίζεται μόνο στον Εαυτό Της και Μπορεί να “Αυτορυθμίζεται”, όσο κι αν περιπλανιέται μέσα στους κόσμους, και στις πιο “αφύσικες” καταστάσεις, για εκατομμύρια χρόνια...
Εν τω μεταξύ όμως, για μάς, τα περιορισμένα πλάσματα (είτε στους ανώτερους αόρατους κόσμους, είτε στη “γη”) είναι σημαντικό να “κατανοήσουμε” την κατάστασή μας και να ζήσουμε όσο πιο “σωστά” γίνεται, για να αποκομίσουμε το μέγιστο κέρδος από την ύπαρξή μας... Το Μόνο Σταθερό Θεμέλιο, ο Μόνος Γνώμονας Κατανόησης, και η Μόνη Πυξίδα Προσανατολισμού, Είναι η “Φύση” μας (η Βαθύτερη Άγνωστη Φύση μας, που όμως Υπάρχει και μας Στηρίζει...). Ο Μόνος Δρόμος λοιπόν που μπορούμε να Βαδίσουμε είναι ο “Δρόμος της Αυτογνωσίας”. Η Αυτογνωσία δεν είναι ούτε το ιδανικό τέρμα κάποιας πνευματικής προσπάθειας, ούτε κάποια πρακτική, ή τεχνική, που ασκούν κάποιοι ασκητές, ούτε τίποτα άλλο. Η Αυτογνωσία είναι το Συνεχές Άνοιγμα της Φύσης μας, η Απελευθέρωση της Φύσης μας, Εδώ, Τώρα, στην Παρούσα Κατάσταση που Βιώνουμε. Η Πραγματικότητα είναι “αυτό που βιώνουμε”: Γι' αυτό χρειάζεται να “βλέπουμε καθαρά” (χωρίς την παρέμβαση της σκέψης, του ατομικού συμφέροντος, ή της ζωώδους υλικής φύσης μας...). Η Αλήθεια Αποκαλύπτεται όταν βλέπουμε, όταν “βλέπουμε απλά” (χωρίς παραμορφώσεις)...
Η Φύση Είναι Ελεύθερη (από την Ίδια την Ουσία της), δεν πρέπει να την περιορίζουμε. Όταν η Φύση Αφήνεται Ελεύθερη, να Ενεργεί Τελείως Αυθόρμητα, Πηγάζει από Μέσα μας, η Αληθινή Κατανόηση, η Ορθή Δράση, κι η Αληθινή Αρετή... Τι σημαίνει αυτό σε απλά λόγια; σε πρακτικό επίπεδο; Η εμπειρία που έχει συσωρεύσει η ανθρωπότητα είναι χρήσιμη σε πρακτικό επίπεδο αλλά όλη αυτή η εμπειρία, οι γνώσεις, οι θεωρίες, δεν μπορούν να μας “προσανατολίσουν”. Οι ανθρώπινες γνώσεις, η μνήμη, το “παρελθόν”, δεν μπορεί να δημιουργήσει “Ηθική”. Σε πνευματικό επίπεδο όλα αυτά πρέπει να παραμεριστούν, κι η Αληθινή Φύση μας πρέπει να Αναδυθεί, γιά να μπορέσει (αφού Κατανοήσει) να Προσανατολιστεί και να Εκδηλώσει Αυθόρμητα την Αληθινή Αρετή. Η Ηθική Είναι Αυθόρμητη, Πηγαία, κι Αποτέλεσμα Γνώσης. Πρέπει Μέσα μας, να Βρούμε την Βάση της Ύπαρξής μας (τον Θεό), να Κατανοήσουμε το αληθινό νόημα της ύπαρξής μας (που Πηγάζει από την Αιωνιότητα) και να Θεμελιώσουμε με την Γνώση μας, την θέλησή μας, και τις πράξεις μας, τις “Βασικές Αξίες της Ζωής”, που είναι (Αιώνια) Ύπαρξη, Ενότητα (των πάντων), Δικαιοσύνη (στην ύπαρξή μας, στην αντίληψή μας, στην συμπεριφορά μας), Ισότητα (όλων των όντων μεταξύ τους), Υπέρβαση του εγώ χάριν του εμείς (κι αυτό είναι το πνευματικό νόημα της ταπεινότητας), και τέλος Ανθρωπισμό κι αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων... Όλα αυτά Πηγάζουν Αυθόρμητα από Μέσα μας, όταν Αφήνουμε την Αληθινή Φύση μας να Εκδηλωθεί (όταν δεν εμπλέκεται η σκέψη, οι θεωρίες, οι αντιλήψεις, τα συμφέροντα, οι υστεροβουλίες, κι όλη η ανθρώπινη ανοησία...)...
Η “Υπέρτατη Φώτιση” του Βούδα, ή η “Υπέρτατη Ένωση με τον Θεό” του Ιησού έρχεται όταν Απελευθερώνουμε την Αληθινή Φύση μας από την ανθρώπινη ανοησία... όταν σπάμε το δίχτυ της σκέψης, τα σχοινιά των εγωιστικών σκοπών, τις αλυσίδες των ατομικών στόχων... Το μόνο που χρειάζεται είναι απλά να καθαρίσουμε τον εαυτό μας από την “ανοησία”... Και τότε Γινόμαστε (αυτό που Είμαστε Πάντα) Βούδες ή Γιοί του Θεού... και τότε Γνωρίζουμε Ποιοί Είμαστε, Που Είμαστε, και Τι Πρέπει να Κάνουμε...
Αν οι άνθρωποι Λειτουργούσαμε Σύμφωνα με την Αληθινή Φύση μας, αν Φροντίζαμε να Απελευθερώσουμε την Φύση μας από όλη την ανθρώπινη ανοησία (σε επίπεδο σκέψης, ψυχολογικό, υλικό), αν προσπαθούσαμε να καθαρίσουμε τον εαυτό μας από τις πολιτισμένες συνήθειές μας (τις θεωρίες, τον τρόπο ζωής, τις κοινωνικές επιταγές...), αν Βρίσκαμε Μέσα μας τις “Βασικές Αξίες της Ζωής”, την Δικαιοσύνη, την Ισότητα, τον Ανθρωπισμό, θα μπορούσαμε να “συνεννοηθούμε” και να Φτιάξουμε μία Καλύτερη Κοινωνία... Αν οι άνθρωποι δεν γίνουν “σοφοί” (κατά την Φύση τους, όπως δίδασκε ο θείος Πλάτωνας, κι όχι με ηλίθιες γνώσεις, και θεωρίες, και δράσεις) δεν μπορούν να Φτιάξουν Αληθινή Κοινωνία...
Οι κοινωνίες δείχνουν την ποιότητα των ανθρώπων που τις φτιάχνουν, κι οι σημερινές “πολιτισμένες” ζούγκλες δείχνουν ακριβώς ότι είμαστε ακόμα στο επίπεδο του ζώου (βέβαια, του “πολιτισμένου” ζώου, αλλά του ζώου παρόλα αυτά, που δεν διστάζει να βομβαρδίζει λαούς γιά οικονομικά συμφέροντα, ή να καταδικάζει σε φτώχεια κι εξαθλίωση τεράστιους πληθυσμούς με νόμους που περνάμε από εθνικά κοινοβούλια....)...
Χρειάζεται πρώτα απ' όλα, εμείς οι ίδιοι, ο καθένας μας, να βγει από τον λαβύρινθο του εγωισμού του, να αντιληφθεί ότι είναι ύπαρξη εξαρτώμενη (από Κάπου Αλλού) κι ότι γύρω του υπάρχουν άνθρωποι, αληθινοί άνθρωποι, σαν αυτόν, σάρκα από την σάρκα του, αίμα από το αίμα του, συνάνθρωποί του (όχι σκιές, οι νούμερα, όπως βλέπουν πολλοί τους συνανθρώπους τους)... Πρέπει πρώτα να “σώσουμε” τον εαυτό μας και μετά την κοινωνία. Κι αν εμείς, είμαστε πραγματικά “συνειδητοποιημένοι” πως επιτρέπουμε σε κάποιους θρασείς ανίδεους να μας κυβερνούν, να μας κατευθύνουν, να μας εκμεταλλεύονται και να κάνουν την κοινωνία ζούγκλα;...
Έτσι, πρέπει οι άνθρωποι, (ο καθένας μας) να γίνουμε Ηθικοί (με την έννοια που αναλύσαμε πιο πάνω) και μετά να απαιτήσουμε και να απαιτούμε από την κοινωνία να είναι “Ηθική”. Όσοι είναι Ηθικοί (και πρέπει να το αποδείξουν έμπρακτα) πρέπει να καθαρίσουν την κοινωνία από την ανηθικότητα... Σήμερα, όλοι γνωριζόμαστε μεταξύ μας, καθένας γνωρίζει ποιός είναι ποιός. Γνωρίζουμε τον ρόλο πο παίζουν οι πλουτοκράτες, γνωρίζουμε τον ρόλο που παίζουν τα πολιτικά ανδρείκελα σε ολόκληρο τον πλανήτη, και στην “Ελλάδα” τους (γιατί δυστυχώς η Ελλάδα δεν ανήκει στους Έλληνες, αλλά σε τραπεζίτες, εγκάθετους, και ρουφιάνους...)... Κανένας (αχρείος) δεν νομιμοποιείται με την νόθευση της λαϊκής θέλησης, με την παράκαμψη συντάγματος και νόμων, με την βία, να “κυβερνά”, Κανένας δεν έχει δικαίωμα να αποφασίζει ερήμην μας. Κανένας πια, σήμερα, δεν μπορεί να ξεγελάσει κανένα. Κι όταν γραφτεί η “αληθινή ιστορία” (όχι η “κρατική ιστορία” των ρουφιάνων) θα αποδώσει ευθύνες για το ποιός είναι ο καθένας και τι ρόλο έπαιξε σε αυτό τον έρημο τόπο...
Όποιος δεν μπορεί να ζει σε μία Αληθινή Ηθική και Δίκαιη Κοινωνία, ας πάει σπίτι του, ας κλειστεί σπίτι του, κι ας πάψει να ενοχλεί τους συνανθρώπους του και να καταστρέφει την κοινωνία... Εκβιαστές τραπεζίτες, ξεπουλημένοι πολιτικοί, αδρανείς δικαστικοί, επίορκοι διανοούμενοι, κομματόσκυλα, κάθε είδους παράσιτο που βρωμίζει αυτή την κοινωνία πρέπει να καταλάβουν (όλοι τους) ότι δεν είναι αυτοί η κοινωνία. Η Κοινωνία είναι οι απλοί άνθρωποι που θέλουν να ζήσουν με δικαιοσύνη, ήσυχα, ίσοι μεταξύ ίσων, άνθρωποι μεταξύ ανθρώπων... απλά να ζήσουν, τίποτα άλλο... Πως; Πότε; Ως πότε παλληκάρια μπορούμε να υπομένουμε χωρίς να Επαναστατούμε;...



~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

TAOΪSM

TAOΪSM
Chapter 18. The Sacred Forgetting: A Meditation on the Fall from the Great Way
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

BUDDHISM

BUDDHISM
Chapter 18. Impurity
Monday, 22 December, 2025

Chapter 18. Impurity

 

The Island Within: A Meditation on Purity and Transcendence

 

In the vast ocean of existence, where waves of birth and death crash endlessly upon the shores of consciousness, there comes a moment when the seeker stands at the threshold of profound recognition. Like autumn leaves that have forgotten their greenness, the soul finds itself trembling before the great messengers of transformation, those silent heralds who remind us that all journeys toward embodiment must eventually turn homeward toward the infinite.

 

The ancients spoke of standing at the door of departure, that liminal space where the known world grows thin and transparent, revealing glimpses of what lies beyond. Here, in this pregnant pause between breaths, the traveler discovers a truth both terrifying and liberating: the provisions gathered for worldly journeys—wealth, reputation, the accumulated debris of desires—hold no currency in the realm that beckons. One cannot purchase passage with gold that tarnishes, nor can one carry forward the heavy baggage of unexamined living.

 

The Sacred Architecture of Self-Becoming

 

What, then, is the seeker to do when confronted with this poverty of preparation? The mystics whisper of an island, not fixed in any outer geography but rising from the depths of consciousness itself. This is no ordinary landmass, no mere refuge from the storm, but rather a sovereign territory of awareness—a place where the soul recognizes its own capacity for independence from the turbulent seas of craving and aversion that surround it.

 

To build this island is to engage in the most sacred of labors. It requires the steady, devoted application of wisdom, that luminous faculty which sees through appearances into the heart of things. The work is arduous, demanding the full presence of the artisan-soul, who must chisel away at the rock of ignorance with patient persistence. There is no hurrying this architecture of awakening; each stone of understanding must be carefully placed, each foundation of virtue solidly established.

 

When the accumulated sediments of impurity—those dark residues of unmindful action and clouded perception—are finally swept away by the wind of discernment, something miraculous emerges. The being, now free from the gravitational pull of guilt and confusion, discovers itself capable of ascending into realms previously unimagined. These are the heavenly worlds of the elect, not places located in some distant cosmic geography, but rather dimensions of consciousness available to those who have purified their vision.

 

The Alchemy of Purification

 

Consider the sacred craft of the metalworker, who stands before the forge with silver ore in hand. The master smith does not expect perfection to emerge in a single, dramatic gesture. Rather, with infinite patience and careful attention, the artisan heats the metal, watching as impurities rise to the surface. One by one, these dross elements are blown away—not all at once in some violent purging, but gradually, rhythmically, like breath itself. Little by little, from time to time, the work continues until what remains is pure, luminous, reflective of light.

 

So too must the seeker approach the purification of consciousness. The spiritual alchemy is not accomplished through dramatic renunciations or sudden conversions alone, but through the steady, incremental removal of that which obscures the soul's natural radiance. Each moment of mindfulness, each choice to act with integrity rather than impulse, each instance of seeing clearly rather than through the distorting lens of desire—these are the gentle breaths that blow away impurity.

 

Yet here lies a profound paradox that only the mystics truly understand: the very instrument meant to purify can become the source of corruption. Like iron, which spawns rust from its own substance and is thereby destroyed, so too can the seeker's own actions become the agent of downfall. The transgressor weaves a net from the threads of unmindful deeds, and this net becomes both prison and path—leading not toward liberation but deeper into the labyrinth of suffering.

 

The Subtlety of Corruption

 

In the realm of spiritual understanding, corruption wears many masks. There are the obvious taints—the neglect that allows prayer to become mere repetition empty of presence, the sloth that permits the body's vitality to decay, the thoughtlessness that renders the watchful mind dull and inattentive. These are the coarse impurities that even the beginner can recognize.

 

But there are subtler corruptions that escape notice, weaving themselves into the very fabric of daily existence. The seeker must cultivate a vision penetrating enough to perceive how even virtuous actions can be tainted when performed without wisdom, how beneficence itself can be corrupted by the greed for recognition or return. All ways, whether conventionally labeled good or evil, can become pathways to bondage when walked without awareness.

 

Among all possible taints, however, there exists one that towers above the rest like a mountain obscuring the sun: ignorance—that fundamental not-knowing which mistakes the transient for the eternal, the constructed for the real, the conditioned for the absolute. This is the greatest darkness, the primary obscuration from which all other confusions flow. To throw off this taint is not merely to acquire information but to undergo a transformation of understanding so complete that one's very mode of perceiving reality is revolutionized.

 

The Two Paths of Living

 

The contemplative tradition recognizes two fundamental modes of human existence, two paths that diverge in the garden of choice. One path is deceptively easy, requiring no courage, no self-examination, no confrontation with uncomfortable truths. This is the way of the shameless, those who live like crows—opportunistic, loud, taking what glitters without discerning its true value. Such individuals may appear bold, even heroic in their transgressions, but theirs is a wretched freedom, purchased at the cost of integrity and inner peace.

 

Life along this path may seem smooth initially, for it flows with the current of impulse and the tide of collective unconsciousness. Yet this ease is illusory, a temporary comfort that disguises the slow erosion of the soul's capacity for joy, meaning, and authentic connection.

 

The second path presents a stark contrast. Here, life reveals its difficulty to the modest seeker who continually seeks purity in thought, word, and deed. This individual moves through the world with disinterest in the clamoring demands of ego, maintaining an inner quietude that remains spotless even amid the chaos of existence. Intelligence here is not mere cleverness but a penetrating wisdom that recognizes the interdependence of all things and acts accordingly.

 

Why is this path so difficult? Because it requires constant vigilance, moment-by-moment awareness, the courage to swim against the current of collective conditioning. It demands the willingness to be unpopular, to stand alone if necessary, to choose truth over comfort repeatedly.

 

The Architecture of Self-Destruction

 

The mystical teachings identify specific behaviors that function like pickaxes, allowing the individual to excavate their own destruction even while living. To destroy life—whether through violence toward others or the slow suicide of unmindful living—is to sever oneself from the web of interconnection that sustains all beings. To speak untruth is to poison the well of communication from which all relationship drinks. To take what is not freely given is to violate the sacred boundaries that allow trust and cooperation to flourish.

 

Sexual transgression, the violation of committed relationships, represents a particularly insidious form of boundary dissolution, one that damages not only the immediate parties but sends ripples through families and communities. And the surrender to intoxication—that deliberate clouding of consciousness—represents perhaps the most direct assault on the very faculty needed for liberation.

 

Each of these actions serves to dig up one's own root, to undermine the foundation of wellbeing and spiritual progress. They are not violations of arbitrary rules imposed by external authority but rather organic consequences of misunderstanding the nature of reality itself.

 

The Poison of Comparison

 

In the contemplative life, a subtle poison often goes unnoticed: the tendency to measure one's path against another's, to fret about the provisions others receive while neglecting one's own inner work. This comparative consciousness finds no rest, for it is forever oscillating between envy and pride, never settling into the peace of acceptance.

 

The world, in its conventional operation, distributes its favors according to faith or pleasure—sometimes seemingly at random, often apparently unjust. But the seeker who has uprooted the very capacity for resentful comparison discovers a rest that persists both in daylight activity and nighttime repose. This is not the rest of inaction but the peace of one who has ceased the exhausting labor of constantly positioning oneself relative to others.

 

The Fire, the Shark, the Snare, the Torrent

 

The mystical tradition employs elemental imagery to convey the dangers that beset the path. There is no fire comparable to passion—that burning which consumes from within, never satisfied, always demanding more fuel. Like fire, passion transforms everything it touches, reducing complex realities to ash and char.

 

There is no predator as dangerous as hatred—that shark circling in the depths of consciousness, waiting to tear apart any possibility of peace or connection. Hatred sees enemies everywhere, finding perpetual justification for its aggression.

 

There is no trap as effective as folly—that snare woven from illusion and short-sightedness, which catches the unwary mind and holds it captive to repeated patterns of suffering. And there is no force as overwhelming as greed—that torrent which sweeps away discernment, carrying the grasping mind toward endless accumulation without satisfaction.

 

These four represent the primary obstacles to liberation, and the seeker must recognize them not as abstract concepts but as living forces active in consciousness.

 

The Mirror and the Shadow

 

A peculiar asymmetry characterizes human perception: the faults of others appear with crystalline clarity, while one's own faults remain conveniently obscured. Like a farmer winnowing grain, tossing chaff into the wind, the unaware individual readily identifies and broadcasts the shortcomings of neighbors, colleagues, strangers. Yet this same person conceals personal faults as skillfully as a cheat hides weighted dice from an opponent.

 

This dynamic is not mere hypocrisy but rather a structural feature of ego-consciousness, which must maintain its own coherence by projecting shadow material outward. The one who makes a habit of fault-finding and takes offense easily discovers that paradoxically, their own passions multiply. For in the very act of judging another, one strengthens the judgmental stance itself, moving further from the destruction of passion that is the goal of the path.

 

The Pathless Path

 

The authentic spiritual journey cannot be accomplished through mere external performances. There is no magical pathway through the air, no shortcuts that bypass the necessary inner work. A person does not become a true renunciate simply by adopting the robes and rituals of renunciation. The world—conventional, surface-level consciousness—delights endlessly in such vanities, mistaking appearance for substance.

 

But those who have truly awakened, those rare beings who have seen through the veil of appearances, stand free from such delusions. They recognize that no creatures possess eternal, unchanging essence; all beings arise and pass away in the vast dance of dependent origination. Yet the awakened themselves, having realized the deathless dimension, remain unshaken by this flux. They have found the island.

 

The Call to the Eternal Present

 

This, then, is the contemplative invitation: to build within oneself an island of awareness that remains stable amid the ocean of change. Not through denial of impermanence, but through recognition that within the very heart of change lies an unchanging capacity to witness, to know, to be present.

 

The work begins now, in this very moment. There is no provision needed except presence, no baggage to carry except awareness, no credential required except sincerity. The door of departure that once seemed to lead to annihilation is revealed instead as a threshold to transformation—a passageway not to non-existence but to a more authentic mode of being.

 

When impurities are blown away like dust from a mirror's surface, what remains is not emptiness but clarity—the soul's natural radiance, which has always been present but obscured. This radiance recognizes itself as both limited form and limitless awareness, both the wave and the ocean, both the island and the sea.

 

In this recognition lies the peace that transcends understanding, the freedom that requires no external validation, the love that needs no object. This is the mystical reality toward which all genuine spiritual practice points—not some distant future attainment but a present possibility, available in each breath, each moment of clear seeing, each choice to align with wisdom rather than confusion.

 

The path is walked one step at a time, yet each step contains the entirety of the journey. The island is built slowly, yet in each moment of authentic practice, it is already complete. This paradox cannot be resolved through logic but only through the direct experience of those who dare to make themselves sovereign in the midst of dissolution, wise in the face of ignorance, awake in the dream of existence.

 

Το Νησί Εντός: Ένας Διαλογισμός στην Καθαρότητα και την Υπέρβαση

Στον απέραντο ωκεανό της ύπαρξης, όπου τα κύματα της γέννησης και του θανάτου σκάζουν ασταμάτητα στις ακτές της συνείδησης, έρχεται μια στιγμή όπου ο αναζητητής στέκεται στο κατώφλι μιας βαθιάς αναγνώρισης. Σαν τα φθινοπωρινά φύλλα που έχουν ξεχάσει το πράσινό τους, η ψυχή βρίσκεται να τρέμει μπροστά στους μεγάλους αγγελιοφόρους της μεταμόρφωσης, αυτούς τους σιωπηλούς κήρυκες που μας υπενθυμίζουν ότι όλα τα ταξίδια προς την ενσάρκωση πρέπει τελικά να στραφούν προς το σπίτι, προς το άπειρο.

Οι αρχαίοι μιλούσαν για το να στέκεται κανείς στην πόρτα της αναχώρησης, εκείνο τον οριακό χώρο όπου ο γνωστός κόσμος γίνεται λεπτός και διαφανής, αποκαλύπτοντας ματιές από ό,τι βρίσκεται πέρα. Εδώ, σε αυτή την έγκυο παύση ανάμεσα στις αναπνοές, ο ταξιδιώτης ανακαλύπτει μια αλήθεια ταυτόχρονα τρομακτική και απελευθερωτική: τα εφόδια που συγκεντρώθηκαν για τα κοσμικά ταξίδια — πλούτος, φήμη, τα συσσωρευμένα συντρίμμια των επιθυμιών — δεν έχουν καμία αξία στο βασίλειο που καλεί. Δεν μπορεί κανείς να αγοράσει πέρασμα με χρυσό που αμαυρώνεται, ούτε να κουβαλήσει μπροστά το βαρύ φορτίο μιας ανεξέταστης ζωής.

Η Ιερή Αρχιτεκτονική της Αυτο-Γένεσης

Τι, λοιπόν, πρέπει να κάνει ο αναζητητής όταν αντιμετωπίζει αυτή την φτώχεια προετοιμασίας; Οι μυστικοί ψιθυρίζουν για ένα νησί, όχι σταθερό σε καμία εξωτερική γεωγραφία αλλά αναδυόμενο από τα βάθη της ίδιας της συνείδησης. Αυτό δεν είναι ένα συνηθισμένο κομμάτι γης, ούτε απλή καταφυγή από την καταιγίδα, αλλά μάλλον ένα κυρίαρχο έδαφος επίγνωσης — ένα μέρος όπου η ψυχή αναγνωρίζει την ίδια της την ικανότητα για ανεξαρτησία από τις ταραγμένες θάλασσες της λαχτάρας και της απέχθειας που την περιβάλλουν.

Το να χτίσει κανείς αυτό το νησί σημαίνει να εμπλακεί στην πιο ιερή από τις εργασίες. Απαιτεί την σταθερή, αφοσιωμένη εφαρμογή της σοφίας, εκείνης της φωτεινής ικανότητας που βλέπει πέρα από τις εμφανίσεις στην καρδιά των πραγμάτων. Η εργασία είναι κοπιαστική, απαιτώντας την πλήρη παρουσία της ψυχής-τεχνίτη, που πρέπει να σμιλεύει τον βράχο της άγνοιας με υπομονετική επιμονή. Δεν υπάρχει βιάση σε αυτή την αρχιτεκτονική της αφύπνισης· κάθε πέτρα κατανόησης πρέπει να τοποθετηθεί προσεκτικά, κάθε θεμέλιο αρετής να εδραιωθεί σταθερά.

Όταν τα συσσωρευμένα ιζήματα της ακαθαρσίας — εκείνα τα σκοτεινά κατάλοιπα της απρόσεκτης δράσης και της θολωμένης αντίληψης — σαρωθούν τελικά από τον άνεμο της διάκρισης, κάτι θαυμαστό αναδύεται. Το ον, πλέον ελεύθερο από την βαρυτική έλξη της ενοχής και της σύγχυσης, ανακαλύπτει τον εαυτό του ικανό να ανυψωθεί σε βασίλεια προηγουμένως αδιανόητα. Αυτά είναι οι ουράνιοι κόσμοι των εκλεκτών, όχι μέρη τοποθετημένα σε κάποια μακρινή κοσμική γεωγραφία, αλλά μάλλον διαστάσεις συνείδησης διαθέσιμες σε όσους έχουν καθαρίσει την όρασή τους.

Η Αλχημεία της Καθαρότητας

Σκεφτείτε την ιερή τέχνη του μεταλλουργού, που στέκεται μπροστά στη φωτιά με αργυρομετάλλευμα στο χέρι. Ο δάσκαλος σιδηρουργός δεν περιμένει η τελειότητα να αναδυθεί σε μια μοναδική, δραματική χειρονομία. Αντίθετα, με άπειρη υπομονή και προσεκτική προσοχή, ο τεχνίτης θερμαίνει το μέταλλο, παρακολουθώντας τις ακαθαρσίες να ανεβαίνουν στην επιφάνεια. Μία προς μία, αυτά τα απόβλητα στοιχεία φυσούνται μακριά — όχι όλα μαζί σε κάποια βίαιη κάθαρση, αλλά σταδιακά, ρυθμικά, σαν την ίδια την αναπνοή. Σιγά σιγά, από καιρό σε καιρό, η εργασία συνεχίζεται μέχρι να μείνει καθαρό, φωτεινό, ανακλαστικό του φωτός.

Έτσι ακριβώς πρέπει και ο αναζητητής να προσεγγίσει την κάθαρση της συνείδησης. Η πνευματική αλχημεία δεν επιτυγχάνεται μόνο μέσω δραματικών αποκηρύξεων ή ξαφνικών μεταστροφών, αλλά μέσω της σταθερής, σταδιακής αφαίρεσης εκείνου που σκιάζει την φυσική ακτινοβολία της ψυχής. Κάθε στιγμή ενσυνειδητότητας, κάθε επιλογή να δράσει κανείς με ακεραιότητα αντί για παρόρμηση, κάθε περίσταση να βλέπει καθαρά αντί μέσα από τον παραμορφωτικό φακό της επιθυμίας — αυτές είναι οι ήπιες αναπνοές που φυσούν μακριά την ακαθαρσία.

Ωστόσο εδώ κρύβεται ένα βαθύ παράδοξο που μόνο οι μυστικοί κατανοούν αληθινά: το ίδιο το εργαλείο που προορίζεται να καθαρίσει μπορεί να γίνει πηγή διαφθοράς. Σαν τον σίδηρο, που γεννά σκουριά από την ίδια του την ουσία και έτσι καταστρέφεται, έτσι και οι πράξεις του ίδιου του αναζητητή μπορούν να γίνουν ο παράγοντας της πτώσης. Ο παραβάτης υφαίνει ένα δίχτυ από τις κλωστές των απρόσεκτων πράξεων, και αυτό το δίχτυ γίνεται ταυτόχρονα φυλακή και μονοπάτι — οδηγώντας όχι προς την απελευθέρωση αλλά βαθύτερα στον λαβύρινθο του πόνου.

Η Λεπτότητα της Διαφθοράς

Στο βασίλειο της πνευματικής κατανόησης, η διαφθορά φοράει πολλές μάσκες. Υπάρχουν οι προφανείς μολύνσεις — η παραμέληση που επιτρέπει την προσευχή να γίνει απλή επανάληψη άδεια παρουσίας, η νωθρότητα που επιτρέπει την ζωτικότητα του σώματος να φθίνει, η απροσεξία που καθιστά το άγρυπνο νου θαμπό και απρόσεκτο. Αυτές είναι οι χονδροειδείς ακαθαρσίες που ακόμα και ο αρχάριος μπορεί να αναγνωρίσει.

Αλλά υπάρχουν πιο λεπτές διαφθορές που διαφεύγουν της προσοχής, υφαίνοντας τον εαυτό τους στο ίδιο το ύφασμα της καθημερινής ύπαρξης. Ο αναζητητής πρέπει να καλλιεργήσει μια όραση αρκετά διεισδυτική για να αντιληφθεί πώς ακόμα και ενάρετες πράξεις μπορούν να μολυνθούν όταν εκτελούνται χωρίς σοφία, πώς η ίδια η ευεργεσία μπορεί να διαφθαρεί από την πλεονεξία για αναγνώριση ή ανταπόδοση. Όλοι οι δρόμοι, είτε συμβατικά χαρακτηρισμένοι καλοί είτε κακοί, μπορούν να γίνουν μονοπάτια δεσμεύσης όταν βαδίζονται χωρίς επίγνωση.

Ανάμεσα σε όλες τις πιθανές μολύνσεις, ωστόσο, υπάρχει μία που υψώνεται πάνω από τις υπόλοιπες σαν βουνό που σκιάζει τον ήλιο: η άγνοια — εκείνη η θεμελιώδης μη-γνώση που μπερδεύει το παροδικό με το αιώνιο, το κατασκευασμένο με το πραγματικό, το εξαρτημένο με το απόλυτο. Αυτό είναι το μεγαλύτερο σκοτάδι, η πρωταρχική απόκρυψη από την οποία ρέουν όλες οι άλλες συγχύσεις. Το να αποτινάξει κανείς αυτή τη μόλυνση δεν είναι απλώς να αποκτήσει πληροφορίες αλλά να υποστεί μια μεταμόρφωση κατανόησης τόσο πλήρη που ο ίδιος ο τρόπος αντίληψης της πραγματικότητας επαναστατικοποιείται.

Οι Δύο Δρόμοι της Ζωής

Η διαλογιστική παράδοση αναγνωρίζει δύο θεμελιώδεις τρόπους ανθρώπινης ύπαρξης, δύο δρόμους που αποκλίνουν στον κήπο της επιλογής. Ο ένας δρόμος είναι απατηλά εύκολος, δεν απαιτεί θάρρος, αυτοεξέταση, αντιμετώπιση άβολων αληθειών. Αυτός είναι ο δρόμος των αναιδών, εκείνων που ζουν σαν κοράκια — καιροσκόποι, θορυβώδεις, παίρνοντας ό,τι γυαλίζει χωρίς να διακρίνουν την αληθινή του αξία. Τέτοια άτομα μπορεί να φαίνονται τολμηρά, ακόμα και ηρωικά στις παραβάσεις τους, αλλά η δική τους είναι μια άθλια ελευθερία, αγορασμένη με το τίμημα της ακεραιότητας και της εσωτερικής ειρήνης.

Η ζωή σε αυτόν τον δρόμο μπορεί να φαίνεται ομαλή αρχικά, γιατί ρέει με το ρεύμα της παρόρμησης και το κύμα της συλλογικής ασυνειδησίας. Ωστόσο αυτή η ευκολία είναι ψευδαισθητική, μια προσωρινή παρηγοριά που συγκαλύπτει την αργή διάβρωση της ικανότητας της ψυχής για χαρά, νόημα και αυθεντική σύνδεση.

Ο δεύτερος δρόμος παρουσιάζει μια έντονη αντίθεση. Εδώ, η ζωή αποκαλύπτει τη δυσκολία της στον σεμνό αναζητητή που συνεχώς επιδιώκει καθαρότητα στη σκέψη, τον λόγο και την πράξη. Αυτό το άτομο κινείται στον κόσμο με αδιαφορία για τις θορυβώδεις απαιτήσεις του εγώ, διατηρώντας μια εσωτερική ησυχία που παραμένει άσπιλη ακόμα και μέσα στο χάος της ύπαρξης. Η νοημοσύνη εδώ δεν είναι απλή εξυπνάδα αλλά μια διεισδυτική σοφία που αναγνωρίζει την αλληλεξάρτηση όλων των πραγμάτων και δρα αναλόγως.

Γιατί είναι αυτός ο δρόμος τόσο δύσκολος; Επειδή απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση, επίγνωση στιγμή προς στιγμή, το θάρρος να κολυμπά κανείς κόντρα στο ρεύμα της συλλογικής προσαρμογής. Απαιτεί την προθυμία να είναι κανείς αντιδημοφιλής, να στέκεται μόνος αν χρειάζεται, να επιλέγει την αλήθεια αντί για την άνεση επανειλημμένα.

Η Αρχιτεκτονική της Αυτο-Καταστροφής

Οι μυστικές διδασκαλίες προσδιορίζουν συγκεκριμένες συμπεριφορές που λειτουργούν σαν αξίνες, επιτρέποντας στο άτομο να σκάψει την ίδια του την καταστροφή ενώ ακόμα ζει. Το να καταστρέφει κανείς τη ζωή — είτε μέσω βίας προς τους άλλους είτε μέσω της αργής αυτοκτονίας της απρόσεκτης ζωής — είναι να αποκόπτει τον εαυτό του από τον ιστό αλληλεξάρτησης που συντηρεί όλα τα όντα. Το να λέει ψέματα είναι να δηλητηριάζει το πηγάδι της επικοινωνίας από το οποίο πίνουν όλες οι σχέσεις. Το να παίρνει ό,τι δεν δίνεται ελεύθερα είναι να παραβιάζει τα ιερά όρια που επιτρέπουν την εμπιστοσύνη και τη συνεργασία να ανθίσουν.

Η σεξουαλική παράβαση, η παραβίαση δεσμευμένων σχέσεων, αντιπροσωπεύει μια ιδιαίτερα ύπουλη μορφή διάλυσης ορίων, που βλάπτει όχι μόνο τα άμεσα εμπλεκόμενα μέρη αλλά στέλνει κύματα μέσα σε οικογένειες και κοινότητες. Και η παράδοση στην μέθη — εκείνη η σκόπιμη θόλωση της συνείδησης — αντιπροσωπεύει ίσως την πιο άμεση επίθεση στην ίδια την ικανότητα που χρειάζεται για την απελευθέρωση.

Κάθε μία από αυτές τις πράξεις χρησιμεύει στο να ξεριζώνει κανείς την ίδια του τη ρίζα, να υπονομεύει το θεμέλιο της ευεξίας και της πνευματικής προόδου. Δεν είναι παραβιάσεις αυθαίρετων κανόνων που επιβάλλονται από εξωτερική αυθεντία αλλά μάλλον οργανικές συνέπειες της παρεξήγησης της φύσης της πραγματικότητας της ίδιας.

Το Δηλητήριο της Σύγκρισης

Στη διαλογιστική ζωή, ένα λεπτό δηλητήριο συχνά περνά απαρατήρητο: η τάση να μετρά κανείς τον δρόμο του σε σχέση με τον άλλου, να ανησυχεί για τα εφόδια που λαμβάνουν οι άλλοι ενώ παραμελεί την ίδια του την εσωτερική εργασία. Αυτή η συγκριτική συνείδηση δεν βρίσκει ανάπαυση, γιατί ταλαντώνεται ασταμάτητα ανάμεσα σε φθόνο και υπερηφάνεια, ποτέ δεν εγκαθίσταται στην ειρήνη της αποδοχής.

Ο κόσμος, στην συμβατική του λειτουργία, διανέμει τις χάρες του σύμφωνα με πίστη ή ευχαρίστηση — μερικές φορές φαινομενικά τυχαία, συχνά φαινομενικά άδικα. Αλλά ο αναζητητής που έχει ξεριζώσει την ίδια την ικανότητα για αγανακτισμένη σύγκριση ανακαλύπτει μια ανάπαυση που επιμένει τόσο στην ημερήσια δραστηριότητα όσο και στην νυχτερινή ξεκούραση. Αυτή δεν είναι η ανάπαυση της αδράνειας αλλά η ειρήνη εκείνου που έχει σταματήσει την εξαντλητική εργασία του να τοποθετεί συνεχώς τον εαυτό του σε σχέση με τους άλλους.

Η Φωτιά, ο Καρχαρίας, η Παγίδα, ο Χείμαρρος

Η μυστική παράδοση χρησιμοποιεί στοιχειακές εικόνες για να μεταδώσει τους κινδύνους που παραμονεύουν στο μονοπάτι. Δεν υπάρχει φωτιά συγκρίσιμη με το πάθος — εκείνη η καύση που καταναλώνει από μέσα, ποτέ ικανοποιημένη, πάντα απαιτώντας περισσότερο καύσιμο. Σαν τη φωτιά, το πάθος μεταμορφώνει ό,τι αγγίζει, μειώνοντας σύνθετες πραγματικότητες σε στάχτη και κάρβουνο.

Δεν υπάρχει αρπακτικό τόσο επικίνδυνο όσο το μίσος — εκείνος ο καρχαρίας που κυκλοφορεί στα βάθη της συνείδησης, περιμένοντας να διαμελίσει κάθε δυνατότητα ειρήνης ή σύνδεσης. Το μίσος βλέπει εχθρούς παντού, βρίσκοντας αέναη δικαιολογία για την επιθετικότητά του.

Δεν υπάρχει παγίδα τόσο αποτελεσματική όσο η ανοησία — εκείνο το δίχτυ υφαντό από ψευδαίσθηση και μυωπία, που πιάνει το απρόσεκτο νου και το κρατά αιχμάλωτο σε επαναλαμβανόμενα μοτίβα πόνου. Και δεν υπάρχει δύναμη τόσο συντριπτική όσο η πλεονεξία — εκείνος ο χείμαρρος που σαρώνει την διάκριση, παρασύροντας τον αρπακτικό νου προς ατελείωτη συσσώρευση χωρίς ικανοποίηση.

Αυτά τα τέσσερα αντιπροσωπεύουν τα πρωταρχικά εμπόδια στην απελευθέρωση, και ο αναζητητής πρέπει να τα αναγνωρίσει όχι ως αφηρημένες έννοιες αλλά ως ζωντανές δυνάμεις ενεργές στη συνείδηση.

Ο Καθρέφτης και η Σκιά

Μια ιδιόμορφη ασυμμετρία χαρακτηρίζει την ανθρώπινη αντίληψη: τα ελαττώματα των άλλων εμφανίζονται με κρυστάλλινη σαφήνεια, ενώ τα δικά μας ελαττώματα παραμένουν βολικά κρυμμένα. Σαν τον αγρότη που λιχνίζει το σιτάρι, πετώντας τα άχυρα στον άνεμο, το μη συνειδητό άτομο εύκολα προσδιορίζει και διαλαλεί τα ελαττώματα γειτόνων, συναδέλφων, ξένων. Ωστόσο το ίδιο αυτό άτομο κρύβει τα προσωπικά ελαττώματα με την ίδια επιδεξιότητα που ένας απατεώνας κρύβει ζαβωμένα ζάρια από τον αντίπαλο.

Αυτή η δυναμική δεν είναι απλή υποκρισία αλλά μάλλον ένα δομικό χαρακτηριστικό της συνείδησης του εγώ, που πρέπει να διατηρήσει την ίδια της την συνοχή προβάλλοντας το υλικό σκιάς προς τα έξω. Εκείνος που κάνει συνήθεια την εύρεση ελαττωμάτων και προσβάλλεται εύκολα ανακαλύπτει ότι παραδόξως, τα δικά του πάθη πολλαπλασιάζονται. Γιατί στην ίδια την πράξη της κρίσης ενός άλλου, ενισχύει κανείς την ίδια την κριτική στάση, απομακρυνόμενος περαιτέρω από την καταστροφή του πάθους που είναι ο στόχος του δρόμου.

Το Μονοπάτι Χωρίς Μονοπάτι

Το αυθεντικό πνευματικό ταξίδι δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσω απλών εξωτερικών επιδόσεων. Δεν υπάρχει μαγικό μονοπάτι στον αέρα, καμία συντόμευση που παρακάμπτει την απαραίτητη εσωτερική εργασία. Ένα άτομο δεν γίνεται αληθινός αποκηρυκτής απλώς υιοθετώντας τα ράσα και τις τελετουργίες της αποκήρυξης. Ο κόσμος — η συμβατική, επιφανειακή συνείδηση — ευχαριστιέται ατελείωτα με τέτοιες ματαιοδοξίες, μπερδεύοντας την εμφάνιση με την ουσία.

Αλλά εκείνοι που έχουν αληθινά αφυπνιστεί, εκείνα τα σπάνια όντα που έχουν δει πέρα από το πέπλο των εμφανίσεων, στέκονται ελεύθεροι από τέτοιες ψευδαισθήσεις. Αναγνωρίζουν ότι κανένα πλάσμα δεν κατέχει αιώνια, αμετάβλητη ουσία· όλα τα όντα αναδύονται και παρέρχονται στον απέραντο χορό της εξαρτημένης γένεσης. Ωστόσο οι αφυπνισμένοι οι ίδιοι, έχοντας συνειδητοποιήσει την αθάνατη διάσταση, παραμένουν ακλόνητοι από αυτή τη ροή. Έχουν βρει το νησί.

Η Κλήση προς το Αιώνιο Παρόν

Αυτή, λοιπόν, είναι η διαλογιστική πρόσκληση: να χτίσει κανείς μέσα στον εαυτό του ένα νησί επίγνωσης που παραμένει σταθερό μέσα στον ωκεανό της αλλαγής. Όχι μέσω άρνησης της ατέλειας, αλλά μέσω αναγνώρισης ότι μέσα στην ίδια την καρδιά της αλλαγής κρύβεται μια αμετάβλητη ικανότητα να μαρτυρεί, να γνωρίζει, να είναι παρούσα.

Η εργασία αρχίζει τώρα, σε αυτή ακριβώς τη στιγμή. Δεν χρειάζεται κανένα εφόδιο εκτός από παρουσία, κανένα φορτίο να κουβαλήσει εκτός από επίγνωση, κανένα διαπιστευτήριο εκτός από ειλικρίνεια. Η πόρτα της αναχώρησης που κάποτε φαινόταν να οδηγεί σε αφανισμό αποκαλύπτεται αντ' αυτού ως κατώφλι μεταμόρφωσης — ένα πέρασμα όχι προς την μη-ύπαρξη αλλά προς έναν πιο αυθεντικό τρόπο ύπαρξης.

Όταν οι ακαθαρσίες φυσούνται μακριά σαν σκόνη από την επιφάνεια ενός καθρέφτη, αυτό που μένει δεν είναι κενό αλλά σαφήνεια — η φυσική ακτινοβολία της ψυχής, που ήταν πάντα παρούσα αλλά σκιασμένη. Αυτή η ακτινοβολία αναγνωρίζει τον εαυτό της ως ταυτόχρονα περιορισμένη μορφή και απεριόριστη επίγνωση, ως το κύμα και τον ωκεανό, ως το νησί και τη θάλασσα.

Σε αυτή την αναγνώριση κρύβεται η ειρήνη που υπερβαίνει την κατανόηση, η ελευθερία που δεν απαιτεί εξωτερική επικύρωση, η αγάπη που δεν χρειάζεται αντικείμενο. Αυτή είναι η μυστική πραγματικότητα προς την οποία στοχεύει κάθε γνήσια πνευματική πρακτική — όχι κάποια μακρινή μελλοντική απόκτηση αλλά μια παρούσα δυνατότητα, διαθέσιμη σε κάθε αναπνοή, κάθε στιγμή καθαρής όρασης, κάθε επιλογή να ευθυγραμμιστεί με τη σοφία αντί για τη σύγχυση.

Το μονοπάτι βαδίζεται βήμα βήμα, ωστόσο κάθε βήμα περιέχει το σύνολο του ταξιδιού. Το νησί χτίζεται αργά, ωστόσο σε κάθε στιγμή αυθεντικής πρακτικής, είναι ήδη πλήρες. Αυτό το παράδοξο δεν μπορεί να λυθεί μέσω λογικής αλλά μόνο μέσω της άμεσης εμπειρίας εκείνων που τολμούν να γίνουν κυρίαρχοι μέσα στη διάλυση, σοφοί απέναντι στην άγνοια, αφυπνισμένοι στο όνειρο της ύπαρξης.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

VEDANTA

VEDANTA
Viveka Chudamani, by Adi Sankaracharya, 11-15 / 3.The Path Beyond Action: A Journey to the Luminous Self
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

jKRISHNAMURTI

jKRISHNAMURTI
The Only Revolution / California: 2. The Unbidden Grace: A Meditation on the Pathless Path
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

RELIGION

RELIGION
17. The Unveiling: A Journey to the Shores of Transcendence
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Quotes

Constantinos’s quotes


"A "Soul" that out of ignorance keeps making mistakes is like a wounded bird with helpless wings that cannot fly high in the sky."— Constantinos Prokopiou

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Copyright

Copyright © Esoterism Academy 2010-2025. All Rights Reserved .

Intellectual property rights


The entire content of our website, including, but not limited to, texts, news, graphics, photographs, diagrams, illustrations, services provided and generally any kind of files, is subject to intellectual property (copyright) and is governed by the national and international provisions on Intellectual Property, with the exception of the expressly recognized rights of third parties.
Therefore, it is expressly prohibited to reproduce, republish, copy, store, sell, transmit, distribute, publish, perform, "download", translate, modify in any way, in part or in summary, without the express prior written consent of the Foundation. It is known that in case the Foundation consents, the applicant is obliged to explicitly refer via links (hyperlinks) to the relevant content of the Foundation's website. This obligation of the applicant exists even if it is not explicitly stated in the written consent of the Foundation.
Exceptionally, it is permitted to individually store and copy parts of the content on a simple personal computer for strictly personal use (private study or research, educational purposes), without the intention of commercial or other exploitation and always under the condition of indicating the source of its origin, without this in any way implies a grant of intellectual property rights.
It is also permitted to republish material for purposes of promoting the events and activities of the Foundation, provided that the source is mentioned and that no intellectual property rights are infringed, no trademarks are modified, altered or deleted.
Everything else that is included on the electronic pages of our website and constitutes registered trademarks and intellectual property products of third parties is their own sphere of responsibility and has nothing to do with the website of the Foundation.

Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας

Το σύνολο του περιεχομένου του Δικτυακού μας τόπου, συμπεριλαμβανομένων, ενδεικτικά αλλά όχι περιοριστικά, των κειμένων, ειδήσεων, γραφικών, φωτογραφιών, σχεδιαγραμμάτων, απεικονίσεων, παρεχόμενων υπηρεσιών και γενικά κάθε είδους αρχείων, αποτελεί αντικείμενο πνευματικής ιδιοκτησίας (copyright) και διέπεται από τις εθνικές και διεθνείς διατάξεις περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας, με εξαίρεση τα ρητώς αναγνωρισμένα δικαιώματα τρίτων.

Συνεπώς, απαγορεύεται ρητά η αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, πώληση, μετάδοση, διανομή, έκδοση, εκτέλεση, «λήψη» (download), μετάφραση, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά η περιληπτικά χωρίς τη ρητή προηγούμενη έγγραφη συναίνεση του Ιδρύματος. Γίνεται γνωστό ότι σε περίπτωση κατά την οποία το Ίδρυμα συναινέσει, ο αιτών υποχρεούται για την ρητή παραπομπή μέσω συνδέσμων (hyperlinks) στο σχετικό περιεχόμενο του Δικτυακού τόπου του Ιδρύματος. Η υποχρέωση αυτή του αιτούντος υφίσταται ακόμα και αν δεν αναγραφεί ρητά στην έγγραφη συναίνεση του Ιδρύματος.

Κατ’ εξαίρεση, επιτρέπεται η μεμονωμένη αποθήκευση και αντιγραφή τμημάτων του περιεχομένου σε απλό προσωπικό υπολογιστή για αυστηρά προσωπική χρήση (ιδιωτική μελέτη ή έρευνα, εκπαιδευτικούς σκοπούς), χωρίς πρόθεση εμπορικής ή άλλης εκμετάλλευσης και πάντα υπό την προϋπόθεση της αναγραφής της πηγής προέλευσής του, χωρίς αυτό να σημαίνει καθ’ οιονδήποτε τρόπο παραχώρηση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

Επίσης, επιτρέπεται η αναδημοσίευση υλικού για λόγους προβολής των γεγονότων και δραστηριοτήτων του Ιδρύματος, με την προϋπόθεση ότι θα αναφέρεται η πηγή και δεν θα θίγονται δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, δεν θα τροποποιούνται, αλλοιώνονται ή διαγράφονται εμπορικά σήματα.

Ό,τι άλλο περιλαμβάνεται στις ηλεκτρονικές σελίδες του Δικτυακού μας τόπου και αποτελεί κατοχυρωμένα σήματα και προϊόντα πνευματικής ιδιοκτησίας τρίτων ανάγεται στη δική τους σφαίρα ευθύνης και ουδόλως έχει να κάνει με τον Δικτυακό τόπο του Ιδρύματος.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~